Çin’in sessiz devrimi: Elektrikli araçlar ve inşaat krizi sayesinde şehirler nasıl huzur buldu?

Pekin ve diğer büyük Çin şehirlerinin sakinleri, beklenmedik bir kentsel dönüşüme tanıklık ediyor: Gürültü kirliliğinde önemli bir azalma. Yıllarca süren yüksek sesli trafik, inşaat homurtuları ve korna seslerinin ardından, kent yaşamı artık daha huzurlu bir atmosfere sahip. Bu dönüşümün ardında sadece çevre politikaları değil, aynı zamanda Çin’in elektrikli araçlara yaptığı devasa yatırım ve emlak sektöründeki dramatik yavaşlama yatıyor. Çin Çevre Bakanlığı’nın raporları, yollardaki gürültü kirliliğinde uyum oranının 2016’dan bu yana çarpıcı şekilde arttığını gösteriyor.

Peki, dünyanın en kalabalık şehirlerinden bazılarının daha az gürültülü hale gelmesi neden kritik bir başarıdır? Bu “sessiz devrim”, küresel gürültü kirliliği sorununa ve halk sağlığına dair ne gibi ipuçları sunuyor? Elektrikli araçların (EA) yaygınlaşmasının gürültü üzerindeki etkisi ne zaman son buluyor? Türkiye ve diğer büyük metropoller, bu deneyimden hangi somut dersleri çıkarabilir?

Elektrikli araçlar: Gürültü kirliliğinin sessiz katili

Çin’in kent gürültüsünde sağladığı iyileşmenin en büyük itici güçlerinden biri, ülkenin elektrikli araç (EA) piyasasındaki küresel liderliğidir. Dünyanın en çok elektrikli aracına ev sahipliği yapan Çin’de, içten yanmalı motorların sessiz kuzenleri olan EA’lar, şehir içi düşük hızlarda sürüş sırasında önemli ölçüde daha düşük gürültü seviyeleri üretiyor.

Uzmanlar, bu durumun kentsel huzura iki katmanlı bir katkı sağladığını belirtiyor:

1. Düşük Hız Avantajı: Elektrikli araçların gürültü avantajı, özellikle trafiğin sıkışık olduğu veya hız limitlerinin düşük olduğu şehir merkezlerinde belirginleşiyor. Araştırmalar, EA sürücülerinin daha sessiz kabin atmosferi nedeniyle daha yumuşak hızlanıp fren yapma eğiliminde olduğunu gösteriyor ki bu da genel trafik gürültüsünü düşürüyor.
2. Veriyle Kanıtlanmış İyileşme: Çin Çevre Bakanlığı’nın 2024 raporu, bu iyileşmeyi somutlaştırıyor. Yollardaki gürültü kirliliğinde uyum oranı, 2016’daki yüzde 92,6’dan gündüz yüzde 99,4’e, gece ise yüzde 50,5’ten yüzde 76,3’e yükseldi. Shenzhen ve Şanghay gibi en yüksek EA yaygınlığına sahip şehirlerin, en yüksek gürültü uyumluluk oranlarına sahip olması bu tezi destekliyor.

İnşaatın yavaşlamasıyla gelen huzur

Gürültüdeki düşüş sadece elektrikli araçların yükselişiyle açıklanamaz. Çin’in bir zamanlar baş döndürücü olan kentsel gelişim hızı, 2021’deki büyük emlak krizinden sonra keskin bir şekilde yavaşladı, hatta birçok yerde durma noktasına geldi. İnşaat sahalarının sağır edici gürültüsünün dinmesi, genel şehir gürültüsünde önemli bir hafifleme yarattı.

Geçmişte ziyaretçiler, Çin şehirlerinin ufuk çizgilerinin her seyahatte nasıl hızla değiştiğine hayran kalırken; bugün, Pekin ve Şanghay gibi metropollerin ne kadar az değiştiği dikkat çekiyor. Bu ekonomik yavaşlama, beklenmedik bir şekilde kentsel yaşam kalitesine katkıda bulunan bir faktör haline gelmiştir. Uzmanlar şu noktaya dikkat çekiyor: İnşaat gürültüsünün kontrol altına alınması veya azalması, kentsel gürültü yönetiminde trafiğin sessizleştirilmesi kadar önemlidir.

Gürültüyle mücadelede akıllı şehir planlaması

Çinli şehir planlamacıları, gürültüyü azaltmak için teknolojik ve yapısal çözümleri sessizce uyguluyor. Bu uygulamalar, trafik ve inşaat dışındaki gürültü kaynaklarını da hedefliyor:

• Yapısal Önlemler: Geçen yıl 32 milyon metrekare gürültü azaltıcı yol yüzeyi döşendi ve 833.000 metre ses bariyeri kuruldu.
• Yasaklar ve Denetim: Yerel yönetimler, korna çalma yasağı bölgeleri oluşturdu ve ağır vasıtaların şehir merkezlerine girmesini kısıtladı. Ayrıca parklara, aşırı gürültülü faaliyetler konusunda yetkilileri uyaran gürültü izleme cihazları yerleştirildi.
• Sosyal Gürültüye Müdahale: Şehir trafiği sessizleştikçe, diğer insanlar, yani “sosyal aktiviteler” (bağırma, müzik, gürültülü komşular) en büyük şikayet kaynağı haline geldi. Geçen yıl kaydedilen yaklaşık altı milyon gürültü şikayetinin yüzde 71’i bu kategoriye giriyordu. Yetkililer, KTV (karaoke) mekanlarından kaynaklanan gürültü kirliliğini kontrol etmek için özel kampanyalar başlatarak, müşterilerinin yüksek sesleri sokaklardan duyulan mekanlara para cezaları kesmeye başladı.

İstanbul ve Ankara’nın gürültü gündemi

Çin’in gürültü kirliliğini azaltma deneyimi, Türkiye’nin kalabalık şehirleri olan İstanbul, Ankara ve İzmir için kritik dersler sunmaktadır.

Türkiye’de de elektrikli araç satışları hızla artmaktadır; ancak bu araçların gürültü avantajının tam olarak hissedilmesi için yasal düzenlemeler ve kentsel planlama şarttır.

Türkiye İçin Anlamı:

1. Elektrikli Ulaşımın Teşviki: Çin örneği, EA’ların gürültü avantajının özellikle 50 km/saat altındaki hızlarda etkili olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin de şehir merkezlerinde EA kullanımını teşvik edecek ve hız sınırlarını optimize edecek politikalar geliştirmesi gerekmektedir.
2. Sosyal ve İnşaat Gürültüsü Yönetimi: Türkiye’de de yüksek şikayet oranlarına sahip olan inşaat ve sosyal aktivitelerden kaynaklanan gürültü, Çin’deki gibi yerel yasaklar, ses bariyerleri ve gürültü izleme sistemleriyle daha etkin kontrol altına alınabilir. Türkiye’nin kentsel dönüşüm sürecinde, gürültü azaltıcı yol yüzeyleri ve ses bariyerlerinin kullanımını standart hale getirmesi, şehirlerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artıracaktır.

Huzurun ekonomisi ve sağlık kazancı

Çin şehirlerindeki gürültü kirliliğindeki bu istikrarlı iyileşme, gürültü kirliliğinin sadece bir rahatsızlık değil, aynı zamanda ciddi bir halk sağlığı sorunu olduğunun fark edilmesini sağlamıştır. Yazarın da belirttiği gibi, daha iyi bir gece uykusu, doğrudan daha yüksek verimlilik ve iyileşmiş sağlık anlamına gelir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), gürültü kirliliğini kardiyovasküler hastalıklar, uyku bozuklukları ve bilişsel gerileme ile ilişkilendirmektedir.

Bu nedenle, Çin’in gürültü kirliliğiyle mücadelesi, sadece çevresel bir başarı değil, aynı zamanda huzurun bir ekonomik kazanç olduğu ilkesine dayanan ileri görüşlü bir kentsel yönetim örneğidir. Şehir planlamacılarının artık sesi azaltan yol yüzeylerine, kısıtlı bölgelere ve hatta KTV mekanlarına bile odaklanması, kentsel hayatın kalitesini artırma çabasının ne kadar detaya indiğini göstermektedir. Gürültü kirliliğinin ele alındığı bir geleceğin mümkün olduğunu gösteren bu deneyim, küresel metropoller için değerli bir yol haritasıdır.

Kaynak: Financial Times, Çin Çevre Bakanlığı Yıllık Raporu,