Amazon Orman yangınları, Antarktika’daki deniz buzullarının erimesine yol açabilir

Amazon yağmur ormanlarında çıkan yangınların etkileri sadece Güney Amerika ile sınırlı kalmıyor. Yeni bir araştırmaya göre, bu yangınlardan atmosfere salınan is ve siyah karbon partikülleri, Antarktika’daki deniz buzullarının erimesini hızlandırıyor. Bu bulgu, tropikal bölgelerdeki insan kaynaklı faaliyetlerin kutup bölgelerindeki iklim sistemleri üzerinde nasıl zincirleme etkiler yaratabildiğini gözler önüne seriyor.

Siyah karbon, deniz buzunu karartıyor, erimeyi hızlandırıyor

Maryland Üniversitesi’nden uzaktan algılama araştırmacısı Sudip Chakraborty liderliğindeki ekip, 2019-2020 döneminde Amazon’daki yangınların zirve yaptığı dönemde, Antarktika’daki deniz buzu kayıplarının dikkat çekici şekilde arttığını belirledi. Araştırmacılar, bu etkileşimi incelemek için uydu verilerini ve makine öğrenme algoritmalarını kullandı.

Chakraborty’nin odaklandığı temel konu, atmosferdeki aerosol nehirleriydi. Bu dar ve yoğun hava akımları, siyah karbon gibi küçük parçacıkları kıtalar arası taşıyabiliyor. Eğer bu parçacıklar Antarktika’ya ulaşırsa, buz ve kar yüzeyine düşerek yansıtıcılığı azaltıyor. Daha az yansıyan, koyulaşan yüzeyler ise daha fazla güneş ışığını emerek buzların daha hızlı erimesine yol açıyor.

Araştırmada elde edilen çarpıcı bulgular

Ekip, Ross Denizi, Weddell Denizi ve Bellingshausen-Amundsen bölgeleri ile Hint ve Pasifik Okyanusu’na kıyısı olan Antarktika kesimlerinde uydu verilerini analiz etti. İki farklı zaman diliminde – Ağustos 2018 – Şubat 2019 ve Ağustos 2019 – Şubat 2020 – siyah karbon konsantrasyonları, güneş ışığı yansıması, atmosferik radyasyon ve deniz buzu seviyeleri karşılaştırıldı.

En dikkat çekici değişim, Weddell Denizi’nde gözlemlendi. Siyah karbon miktarının en yüksek olduğu dönemde, deniz buzu kaybı 13.000 kilometrekareden 33.000 kilometrekareye yükseldi. Bu, siyah karbon taşınımı ile buz kaybı arasında doğrudan bir korelasyon olduğunu gösteriyor.

Chakraborty, Weddell Denizi’nin Güney Amerika’ya olan coğrafi yakınlığının, bu bölgedeki erimenin diğer alanlara göre daha şiddetli olmasına neden olabileceğini belirtiyor. Ancak bu etkinin arkasında okyanus dinamikleri, rüzgar hızları, tuzluluk oranı ve atmosferik sıcaklık gibi birçok karmaşık faktörün yer aldığı da vurgulanıyor.

Amazon yangınlarının kaynağı ve küresel etkileri

Brezilya Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü’ne göre, Amazon bölgesi 2019 yılında 89.000’den fazla yangın noktasına sahne oldu. Bu rakam, bir önceki yılın verilerine göre 20.000’den fazla artış anlamına geliyor. Ormansızlaşma ve tarım alanı açmak için uygulanan “kes-yak” yöntemi, bu artışta önemli rol oynadı. Dönemin Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun bu uygulamaları desteklemesi, siyah karbon salımını artıran başlıca faktörlerden biri olarak gösteriliyor.

Bilim dünyası endişeli: Etkiler Antarktika ile sınırlı değil

Brezilya’daki Rio Grande do Sul Federal Üniversitesi’nden buzul bilimci Jefferson Cardia Simões, elde edilen bulguların izole bir vaka olmadığını, siyah karbon salımı devam ettiği sürece bu tür etkilerin artarak tekrarlanabileceğini ifade ediyor. Daha önce yapılan araştırmalar, orman yangınlarının yanı sıra turistik gemilerden çıkan emisyonların da Antarktika’daki buz erimesine katkı sağladığını göstermişti.

Simões ayrıca, Antarktika’nın Arktik ve Himalayalar gibi kirlilik kaynaklarına daha uzak bir coğrafyada yer almasına rağmen bu tür etkilerden payını almasının, küresel iklim krizinin ne kadar karmaşık ve yaygın olduğunu gösterdiğini vurguluyor.

Uzmanlar: Kesin sonuca varmak için daha fazla veri gerekli

Araştırmayı değerlendiren Kopenhag’daki Danimarka ve Grönland Jeolojik Araştırması’ndan buzul bilimci William Colgan, elde edilen verilerin güçlü bir hipotez oluşturduğunu ancak kesinlik taşımadığını belirtiyor. İki yıllık veriyle deniz buzundaki değişimin yıllık doğallıktan ayırt edilmesinin güç olduğunu, bu nedenle daha uzun dönemli gözlemlere ve kimyasal iz analizlerine ihtiyaç olduğunu vurguluyor.

Ayrıca, söz konusu siyah karbonun Avustralya’daki 2019 yangınlarından gelmiş olamayacağını çünkü bu bölgedeki rüzgar sistemlerinin doğuya yöneldiğini, Amazon kaynaklı kurumun ise Güney Amerika’dan Antarktika’ya ulaşmasının daha olası olduğunu belirtiyor.

Amazon ve Antarktika arasındaki bağ artık daha net

Bu araştırma, dünya genelinde çevresel etkilerin nasıl birbiriyle bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor. Amazon’daki insan kaynaklı yangınların, binlerce kilometre uzaklıktaki Antarktika’da bile buz kaybını hızlandırabileceği artık bilimsel olarak gözlemleniyor. Bu zincirleme etki, iklim değişikliğiyle mücadelede sadece yerel değil, küresel düzeyde sorumluluk alınması gerektiğini bir kez daha gösteriyor.