Asya 2 kat daha fazla ısınıyor! Aşırı hava olayları ekonomileri, ekosistemleri ve toplumları tehdit ediyor

Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), 2024’ün yaygın ve uzun süreli sıcak hava dalgalarıyla, kayıtlardaki en sıcak veya ikinci en sıcak yıl olduğunu açıkladı. Kurumun yayımladığı “Asya’da İklim Durumu 2024” raporuna göre, 1991–2024 arasındaki ısınma eğilimi, 1961–1990 dönemindekinin neredeyse iki katıydı.

Raporda yer alan verilere göre, 2024’te sıcak hava dalgaları, okyanusun rekor büyüklükteki bir alanını etkisi altına aldı. Deniz yüzeyi sıcaklıkları rekor seviyelere ulaştı. Asya’nın deniz yüzeyi sıcaklıklarındaki on yıllık ısınma oranı, küresel ortalamanın neredeyse iki katı olarak kaydedildi.

Pasifik ve Hint Okyanusu’na kıyısı olan bölgelerde deniz seviyesi yükselmesi, küresel ortalamanın üzerine çıktı. Bu durum, alçak kıyı bölgeleri için riskleri artırdı.

Azalan kış kar yağışı ve aşırı yaz sıcağı, buzullar üzerinde yıkıcı etkiler yarattı. Orta Himalayalar ve Tian Shan’daki 24 buzuldan 23’ü kitlesel kayıp yaşadı. Bu da buzul gölü taşkınları, heyelanlar gibi tehlikelerin artmasına ve su güvenliği açısından uzun vadeli risklerin oluşmasına yol açtı.

Bölgedeki birçok ülkede görülen aşırı yağışlar büyük hasar ve can kaybına neden oldu. Tropikal siklonlar yıkıma neden olurken, kuraklık da ciddi ekonomik ve tarımsal kayıplar yarattı.

WMO Genel Sekreteri Celeste Saulo, ❝Asya’da İklim Durumu raporu, yüzey sıcaklığı, buzul kütlesi ve deniz seviyesi gibi temel iklim göstergelerindeki değişiklikleri vurguluyor ve bu durum bölgedeki toplumlar, ekonomiler ve ekosistemler için büyük yankılara sahip olacak. Aşırı hava koşulları zaten kabul edilemez derecede yüksek bir bedel gerektiriyor❞ dedi.

❝Ulusal Meteoroloji ve Hidroloji Hizmetleri ve ortaklarının çalışmaları, hayatları ve geçim kaynaklarını kurtarmak için her zamankinden daha önemli❞ ifadelerini kullanan Saulo, özellikle erken uyarı sistemlerinin önemine dikkat çekti.

Nepal örneği: Erken uyarı hayat kurtardı

Raporda, güçlendirilmiş erken uyarı sistemlerinin ve önceden harekete geçmenin, toplumların iklim değişkenliğine ve değişimine hazırlanmasına ve yanıt vermesine nasıl yardımcı olduğunu gösteren Nepal’den bir vaka çalışmasına da yer verildi.

İklim Durumu raporları, WMO’nun amiral gemisi niteliğindedir ve ulusal ile bölgesel karar alma süreçleri için politika açısından önemli bilgiler sağlar.

Asya’da sıcaklık rekorları kırıldı

2024’te Asya’nın ortalama sıcaklığı, 1991–2020 ortalamasının yaklaşık 1,04°C üzerinde gerçekleşti. Veri setine bağlı olarak bu yıl, kıtada kayıtlardaki en sıcak veya ikinci en sıcak yıl olarak değerlendirildi.

Asya, kara yüzeyi itibarıyla Arktika’ya kadar uzanan en büyük kıtadır ve küresel ortalamanın iki katından daha hızlı ısınmaktadır. Çünkü kara üzerindeki sıcaklık artışı, okyanus üzerindeki artıştan daha büyüktür.

2024’te Asya’nın birçok bölgesinde aşırı sıcak hava olayları yaşandı. Doğu Asya’da Nisan’dan Kasım’a kadar süren uzun dönemli sıcak hava dalgaları, Japonya, Kore Cumhuriyeti ve Çin gibi ülkelerde aylık ortalama sıcaklık rekorlarının art arda kırılmasına neden oldu. Japonya’da Nisan, Temmuz ve Ekim aylarında; Kore Cumhuriyeti’nde Nisan, Haziran, Ağustos ve Eylül’de; Çin’de ise Nisan, Mayıs, Ağustos, Eylül ve Kasım aylarında rekorlar kaydedildi.

Güneydoğu Asya, Orta Asya ve Orta Doğu’da da sıcak hava dalgaları bildirildi. Myanmar, 48,2°C ile yeni bir ulusal sıcaklık rekoru kırdı.

Okyanus sıcaklıkları küresel ortalamanın çok üzerinde

Asya’daki WMO Bölge II’nin tüm okyanus alanlarında, özellikle kuzey Arap Denizi ve Pasifik Okyanusu’nda yüzey okyanus ısınması son on yıllarda hızla arttı. Ortalama deniz yüzeyi sıcaklıkları, on yılda 0,24°C oranında artış gösterdi. Bu oran, küresel ortalama olan on yılda 0,13°C’nin neredeyse iki katı.

2024 yılında, bölgedeki okyanus alanlarının büyük kısmı, 1993’te kayıtların tutulmaya başlanmasından bu yana en büyük etkiyi oluşturan güçlü, şiddetli ve aşırı yoğunluktaki deniz sıcak hava dalgalarından etkilendi. Kuzey Hint Okyanusu, Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi bu etkilerin en yoğun yaşandığı bölgeler oldu.

Ağustos ve Eylül 2024’te, Asya’daki okyanusların yaklaşık 15 milyon kilometrekarelik bir bölümü sıcak hava dalgalarından etkilendi. Bu alan, dünya okyanus yüzeyinin onda birine denk geliyor. Aynı zamanda Rusya’nın yüzölçümüne eşit, Çin’in yüzölçümünün ise 1,5 katı büyüklüğünde.

Ocak 1993 ile Kasım 2024 arasındaki dönemde, Asya’ya komşu Hint ve Pasifik Okyanusu bölgelerinde deniz seviyesi yükselme oranları da küresel ortalama artış oranının üzerindeydi.

Kriyosfer: Üçüncü Kutup alarm veriyor

Kuzey Buz Denizi’nin büyük kesimlerinde önemli deniz buzu erimesi yaşandı. Sezon sonuna doğru, buz kenarları kuzeye doğru kaydı.

Tibet Platosu merkezli Yüksek Dağlık Asya (High Mountain Asia-HMA) bölgesi, yaklaşık 100.000 km²’lik alanı kaplayan buzullarla kutuplar dışındaki en büyük buzul hacmine sahip. Bu nedenle “Dünyanın Üçüncü Kutbu” olarak adlandırılıyor.

Son birkaç on yılda bu bölgedeki buzulların çoğu geri çekilme eğiliminde. 2023/2024 döneminde incelenen 24 buzuldan 23’ü kitlesel kayba uğradı. Orta Himalayalar ve Tian Shan’ın büyük kısmında azalan kış kar yağışı ve aşırı yaz sıcaklıkları, bu kütle kaybını daha da derinleştirdi.

Tanrı Dağları’nın doğusundaki Urumçi Buzulu No.1, 1959’da ölçümlerin başlamasından bu yana en negatif kütle dengesini kaydetti.

Aşırı hava olayları yıkıcı oldu

2024 yılında görülen en şiddetli fırtına olan Tropikal Siklon Yagi; Vietnam, Filipinler, Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti, Tayland, Myanmar ve Çin’de ciddi can ve mal kayıplarına yol açtı.

Orta Asya’da, özellikle Kazakistan ve Rusya’nın güneyinde, şiddetli kar erimesi ve rekor yağışlar en az 70 yılın en büyük sellerine neden oldu. 118 bin kişi tahliye edildi.

Batı Asya’da da aşırı yağışlar etkili oldu. Birleşik Arap Emirlikleri’nde 24 saat içinde 259,5 mm yağış düştü. Bu miktar, 1949’da kayıtların başlamasından bu yana görülen en yüksek seviyeler arasında yer aldı.

Hindistan’ın Kerala eyaletinde 30 Temmuz’da meydana gelen aşırı yağışların ardından büyük heyelanlar oluştu. Olaydan önceki 48 saatte toplam 500 mm’yi aşan yağış kaydedildi. Heyelanlarda 350’den fazla kişi yaşamını yitirdi.

Eylül sonunda Nepal’de rekor kıran yağışlar, şiddetli sellere neden oldu. En az 246 kişi hayatını kaybederken, toplam zarar 12,85 milyar Nepal rupisi (yaklaşık 94 milyon ABD doları) olarak kaydedildi. Koordineli öngörülü eylemler sayesinde 130.000’den fazla kişiye hayat kurtarıcı destek ulaştırıldı.

Çin’de ise kuraklık yaklaşık 4,8 milyon kişiyi etkiledi, 335.200 hektarlık tarım alanına zarar verdi ve doğrudan ekonomik kayıp 2,89 milyar Çin Yuanı’nı (yaklaşık 400 milyon ABD doları) aştı.