Brezilya, Amazon yağmur ormanları için kritik bir korumayı askıya aldı

Brezilya yetkilileri, Amazon yağmur ormanlarını korumayı amaçlayan en önemli anlaşmalardan biri olan soya moratoryumunu askıya aldı. Bu karar, Portekiz büyüklüğünde bir alanın çiftçiler tarafından yok edilme riskini beraberinde getiriyor.

Brezilya’nın Belém’de düzenleyeceği Cop30 iklim zirvesine kısa bir süre kala alınan bu karar, çevre koruma grupları arasında büyük şok yarattı.

Soya moratoryumunun başarısı tehlikede

Brezilya, dünyanın en büyük soya fasulyesi ihracatçısıdır. Hayvan ve balık yemi olarak kullanılan soya, 2006’da imzalanan moratoryuma kadar Amazon ormanları için ciddi bir ormansızlaşma tehdidi oluşturuyordu. Gönüllü anlaşma sayesinde, 2008’den sonra ormansızlaştırılan alanlara soya ekilmesi durumunda, bu arazilerdeki ürünler tedarik zincirlerinden çıkarılıyordu. Bu moratoryum, 19 yıl boyunca 17.000 kilometrekarelik ormansızlaşmayı önleyerek büyük bir başarı elde etti.

Ancak, Brezilya’nın tekel karşıtı kuruluşu Cade, bu anlaşmanın ticari açıdan hassas bilgilerin paylaşılmasını içerdiği gerekçesiyle moratoryumu askıya alması için tahıl tüccarlarına 10 gün süre verdi.

Siyasi baskı ve uluslararası tepkiler

Greenpeace Brezilya, kararı “korkunç bir hata” olarak nitelendirerek, bunun “tarım endüstrisinin gerici kanatlarının” siyasi baskısı sonucu olduğunu belirtti. Greenpeace‘ten Cristiane Mazzetti, moratoryum olmadan soyanın yeniden ormansızlaşmanın ana nedeni haline geleceğini ve bunun Brezilya’nın iklim hedeflerine ulaşma şansını yok edeceğini söyledi.

Bu kararın zamanlaması, Kasım’da gerçekleşecek Cop30 zirvesi öncesinde Brezilya hükümeti için utanç verici bir durum yarattı. Brezilya Kongresi’ndeki güçlü tarım lobisi, çevre lisanslama sistemini ve yerli toprakların korunmasını zayıflatan yasalar çıkararak bu gerilemeye katkıda bulunuyor.

WWF-UK İcra Kurulu Başkanı Tanya Steele, “Bu anlaşmayı COP30 iklim görüşmeleri arifesinde yırtıp atmak dünyaya tamamen yanlış bir mesaj veriyor,” diyerek kararın geri alınması çağrısında bulundu.

Ekonomik ve hukuki sonuçlar

Siyasi baskının büyük kısmı, Brezilya’nın soya fasulyesi başkenti olan Mato Grosso eyaletinden geliyor. Emekli bir STK yöneticisi olan David Cleary, moratoryumun kaldırılması halinde yaklaşık 10 milyon hektarlık (Portekiz büyüklüğünde) bir alanın soya üretimine açılacağını ve bu arazinin değerinin beş katına çıkacağını tahmin ediyor.

Uzmanlar, moratoryumun bir kartel olarak kabul edilemeyeceği gerekçesiyle uzun süreli hukuki mücadeleler bekliyor. Bu süreçte, çevre korumacılar uluslararası itibarını korumaları için soya tüccarlarını moratoryum ilkelerine uymaya çağırıyor.

Tüketiciler arasında ise Amazon’un korunmasına güçlü bir destek mevcut. WWF’nin yaptığı bir anket, İngilizlerin %70’inin tedarik zincirlerindeki yasadışı ormansızlaşmanın ortadan kaldırılmasını desteklediğini gösteriyor. WWF-UK‘den Bel Lyon, “Tüketiciler ve perakendecilerin hayati bir rolü var,” diyerek piyasa talebinin bu kararı tersine çevirmede kilit bir faktör olabileceğini vurguladı.

Fotoğraf: Rick Dekker