Dev Moa kuşu geri dönebilir mi? Bilim insanları şüpheli

Yaklaşık 600 yıl önce soyu tükenen ve 3,6 metreye kadar uzayabilen dev moa kuşu, genetik mühendislik sayesinde yeniden yaşama dönebilir mi? ABD merkezli Colossal Biosciences şirketinin son açıklaması, bu ihtimali yeniden gündeme getirdi. Ancak uzmanlar, bilimsel, etik ve ekolojik açılardan ciddi endişeler taşıyor.

600 yıllık sessizlik bozulabilir mi?

Yeni Zelanda’nın yerlisi olan dev moa kuşları, binlerce yıl boyunca kıtada varlığını sürdürmüş, ancak ilk Polinezyalı yerleşimcilerin gelişiyle birlikte 1400’lü yıllarda tamamen yok olmuştu. Şimdi, Teksas merkezli Colossal Biosciences, Canterbury Üniversitesi ve Ngāi Tahu Araştırma Merkezi ile iş birliği içinde bu dev kuşu genetik mühendislik yoluyla yeniden hayata döndürmeyi planlıyor.

Colossal, projenin finansmanında, Yüzüklerin Efendisi yönetmeni Sir Peter Jackson’ın 15 milyon dolarlık yatırımı da dahil olmak üzere özel desteklere sahip. Proje kapsamında moa’nın fosillerinden alınan DNA analiz edilecek ve hayatta kalan en yakın akrabası olan emu kuşunun genetiği düzenlenerek hibrit bir tür oluşturulacak.

Bilimsel ve etik eleştiriler: “Yeniden diriltme değil, tasarlama”

Sheffield Üniversitesi’nden evrimsel biyolog Dr. Tori Herridge, “soyu tükenmiş türlerin geri getirilmesinden” bahsetmenin yanlış olduğunu vurguluyor:
❝Bu, moa kuşunu geri getirmek değil; yalnızca ona benzeyen, yeni bir organizma yaratmak olur.❞

Benzer şekilde, Otago Üniversitesi’nden moa uzmanı Doç. Dr. Nic Rawlence, projenin bilim kurgu düzeyinde olduğunu söylüyor:
❝Bu, Jurassic Park fantezisinden ibaret. Yüzeyde büyüleyici görünebilir ama başarı şansı son derece düşük.❞

Uzmanlara göre, davranış, ekolojik işlev ve sosyal yapı gibi unsurlar yalnızca genetikle yeniden oluşturulamaz. Genetik açıdan benzer bile olsa, öğrenilmiş davranışların ve doğal habitatın eksikliği, bu canlıları “gerçek moa” olmaktan uzak kılar.

Yeni nesil canlılar mı, laboratuvar ürünleri mi?

Colossal, yalnızca moa değil; yünlü mamut, dodo kuşu ve keseli kurt gibi türlerin de “genetik olarak benzer” versiyonlarını üretmeyi hedefliyor. Ancak bu projelerin birçoğu, uzmanlar tarafından “biyolojik çeşitliliği kurtarma değil, medyatik birer gösteri” olarak değerlendiriliyor.

Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nden Aroha Te Pareake Mead uyarıyor:
❝Bu projeler, etik ve çevresel sorumluluktan yoksun birer ego tatmini. Yeniden doğmuş bir moa’yı nereye bırakacaksınız? Yaşam kalitesi ne olacak?❞

Nesli tükenmiş türleri geri getirmek ne kadar mümkün?

Colossal’a göre, projeleri yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda ekosistemlerin restorasyonu açısından da değer taşıyor. Şirket, soyu tükenmiş türlerin yerine geçebilecek genetik açıdan benzer hayvanların, doğada kaybolan işlevleri geri getirebileceğini savunuyor.

Ancak Nature Ecology & Evolution dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, bu tür projeler biyolojik çeşitliliğe zarar bile verebilir. Mevcut kaynakların, yaşayan türlerin korunması yerine nesli tükenmiş türlerin “diriltilmesine” harcanması, ekolojik açıdan geri tepebilir.

Moa Rüyası Gerçek Olabilir mi?

Bilimsel açıdan moa’nın genetik olarak benzer bir versiyonu laboratuvar ortamında yaratılabilir. Ancak bu yeni canlı, büyük olasılıkla gerçek moa’nın yalnızca bir gölgesi olacak. Etik, ekolojik ve davranışsal sorunlar göz önünde bulundurulduğunda, “nesli tükenmiş türlerin geri getirilmesi” terimi, hatalı ve yanıltıcı bir söylem olarak değerlendiriliyor.

Özetle, “moa geri dönüyor” başlığı kulağa ilginç gelse de, gerçekte geri dönen şeyin bir moa olup olmayacağı oldukça tartışmalı.