Martıları uzaklaştırmanın en etkili yolu bağırmak

“Sessiz bir uyarı işe yaramıyor; martılar insan sesinin tonlamasına tepki veriyor”

İngiltere’de yapılan yeni bir bilimsel araştırma, sahil bölgelerinde insanların yiyeceklerini hedef alan martılardan kurtulmanın en etkili yolunun yüksek sesle bağırmak olduğunu ortaya koydu.
Exeter Üniversitesi’nde yürütülen çalışmaya göre, martılar insan sesini yalnızca duyma değil, söyleniş biçimine göre anlamlandırma yeteneğine de sahip.

Araştırma, Cornwall kıyılarındaki dokuz sahil kasabasında gerçekleştirildi. Bilim insanları, “kent martıları” olarak bilinen herring gull (ringa martısı) türü kuşların insan sesine nasıl tepki verdiğini ölçmek için dikkat çekici bir deney tasarladı.

Deney: “O benim böreğim!”

Araştırmacılar, sahil bölgelerine patates kızartması yerleştirerek martıların ilgisini çekti. Bir martı yaklaştığında, üç farklı kayıt dinletildi:

1. “Hayır, uzak dur, o benim yemeğim, o benim böreğim!” diye bağıran bir erkek sesi,
2. Aynı kelimeleri normal konuşma tonuyla söyleyen bir ses,
3. Bir kızılgerdan kuşunun cıvıltısı.

Sonuçlar çarpıcıydı:
Bağıran ses kaydına maruz kalan martıların yaklaşık %50’si bir dakika içinde uçup gitti.
Normal konuşma tonundaki ses ise yalnızca %15’lik bir caydırıcılık sağladı.
Kızılgerdan sesi çalındığında ise martıların %70’i yerinde kaldı.

Bilim insanları, tüm seslerin aynı desibel seviyesinde çalındığını, dolayısıyla martıların ses yüksekliğine değil, söyleniş biçimine tepki verdiğini tespit etti.

“Martılar sesin anlamını değil, duygusunu algılıyor”

Exeter Üniversitesi Ekoloji ve Koruma Merkezi’nden Dr. Neeltje Boogert, çalışmanın sonuçlarını şöyle açıkladı:
— ❝Kent martıları erkek sesi dinlediğinde daha dikkatli davrandı ve yiyecek kabını daha az gagaladı. Ancak bağırış biçimi onları uçururken, konuşma tonundaki ses yalnızca uzaklaştırdı.❞

Dr. Boogert’e göre, bu durum martıların yalnızca sesin içeriğine değil, tonlama ve niyete tepki verdiğini gösteriyor.
— ❝Martılar bizim konuşma biçimimize dikkat ediyor gibi görünüyor. Bu, bugüne dek yalnızca köpek, domuz ve at gibi evcilleştirilmiş türlerde gözlemlenmişti❞ dedi.

Araştırma, Royal Society Open Science dergisinde yayımlandı ve vahşi, esaret altında olmayan hayvanlarda insan sesine duyarlılığın ölçüldüğü ilk deneylerden biri olarak kabul edildi.

Barışçıl bir caydırma yöntemi

Çalışmanın en dikkat çekici sonucu ise etik boyutunda ortaya çıktı.
Dr. Boogert, martıların “rahatsız edici” davranışlarını engellemek için zarar vermeye gerek olmadığını vurguladı:
— ❝Bu kuşlar yasal olarak koruma altında. Araştırmamız, fiziksel temas kurmadan onları uzaklaştırmanın mümkün olduğunu gösteriyor.❞

Bilim insanları, gelecekte aynı deneyin kadın sesiyle de tekrarlanarak farklı ses tonlarının etkisinin ölçülmesini planlıyor.

Martılar kent yaşamına uyum sağlıyor

İngiltere’de martılar, özellikle Cornwall ve St Ives gibi sahil kasabalarında insan gıdalarına alışmış durumda.
Araştırmaya göre, martılar büyük şehirlerde değil, turistik kasabalarda yiyeceklere daha fazla ilgi gösteriyor.
Bunun nedeni, turistlerin açık alanda daha sık yemek yemesi ve atık gıda miktarının fazla olması.

Cornwall Üniversitesi’nden davranış ekoloğu Dr. James Hutton, durumu şöyle değerlendirdi:
— ❝Martılar öğrenme yeteneği yüksek kuşlardır. İnsanların davranışlarını gözlemleyip tepki geliştiriyorlar. Bağırmak, onlara risk algısı yaratıyor.❞

Türkiye kıyılarında da benzer durum

Benzer davranış biçimleri, Türkiye’nin kıyı kentlerinde de gözleniyor.
İstanbul, İzmir, Antalya ve Trabzon sahillerinde martıların yiyecek kapma alışkanlığı, özellikle yaz aylarında sıkça gündeme geliyor.

Ege Üniversitesi Zooloji Bölümü’nden Prof. Dr. Gökhan Yücel, martıların kent yaşamına uyum sağlayan “akıllı hayvanlar” olduğuna dikkat çekiyor:
— ❝Martılar öğrenerek tepki verir. İnsan ses tonuna karşı duyarlıdırlar. Bağırmak, tehdit olarak algılanır. Türkiye kıyılarında da benzer bir davranış modeli görmek mümkün❞ dedi.

Bağırışın ardındaki ekolojik mesaj

Bu araştırma, yalnızca “martılardan korunma taktiği” sunmuyor; aynı zamanda insan ve yaban hayatı arasındaki ilişkinin iletişim düzeyine de ışık tutuyor.
Martıların insan sesine tepki verebilmesi, doğa ile görünmeyen bir etkileşim ağının varlığını ortaya koyuyor.

Uzmanlara göre, “bağırmak” yalnızca bir refleks değil, doğanın dilinde karşılıklı bir uyarı sinyali olabilir.
Kent ekosistemlerinde insanın sesi, martı için artık bir tehdit değil, anlamlı bir davranış göstergesi.

Uzmanlara göre, sahil kentlerinde atık yönetimi, açık alanda yiyecek bırakmamak ve martılara zarar vermeden caydırıcı davranışlar geliştirmek, insan-yaban hayatı dengesini korumanın anahtarı.

Kaynak: Exeter Üniversitesi, Royal Society Open Science, Guardian