Avrupa Çevre Ajansı’nın (AÇA) yayınladığı yeni rapor, Avrupa’da hava kirliliğine bağlı ölümlerin hala kritik seviyelerde olduğunu ortaya koydu. Rapora göre, 2022 yılında Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde ince partikül madde (PM2.5) kirliliğine maruz kalma, yaklaşık 239.000 erken ölüme neden oldu. Buna ek olarak, azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) kirliliği nedeniyle sırasıyla 48.000 ve 70.000 ölüm daha kaydedildi.
Her ne kadar hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkilerinde 2005 yılından bu yana %45’lik bir iyileşme görülse de, DSÖ’nün belirlediği güvenli sınırların aşılması, milyonlarca insanın sağlığını tehdit etmeye devam ediyor.
İnce partikül madde ve sağlık üzerindeki tehlikeleri
İnce partikül madde (PM2.5), çapı 2,5 mikrometreden küçük olan ve akciğerlerden kan dolaşımına geçebilecek kadar küçük parçacıklardan oluşuyor. Bu kirlilik türü, başta akciğer ve kalp hastalıkları olmak üzere çeşitli kronik rahatsızlıklara ve ölümlere neden olabiliyor. 2022 yılında, AB genelinde bu kirliliğe bağlı ölümler, hava kirliliği kaynaklı sağlık sorunlarının en büyük kısmını oluşturdu.
Azot dioksit ve ozonun etkileri
Azot dioksit (NO2), genellikle motorlu taşıtlardan ve sanayi tesislerinden salınan bir gaz olarak, solunum yolu hastalıklarını tetikleyerek yılda yaklaşık 48.000 ölüme neden oldu. Ozon (O3) kirliliği ise sıcak hava dalgalarının etkisiyle daha yoğun hissedilen bir sorun olarak, solunum sistemi üzerinde ciddi tahribata yol açarak 70.000 ölümle sonuçlandı.
Yeni hava kalitesi direktifi ve 2030 hedefleri
AB, hava kirliliğini azaltmak için yeni Hava Kalitesi Direktifi’ni hayata geçirdi. Bu direktif, DSÖ’nün önerdiği standartlarla uyumlu hava kalitesi hedeflerini 2030 yılına kadar gerçekleştirmeyi amaçlıyor. Ayrıca, ultra ince partiküller, siyah karbon ve amonyak gibi kirleticilerin izlenmesi için yeni düzenlemeler getiriyor. AB’nin 2030 yılı hedefleri arasında, PM2.5 kirliliğine bağlı erken ölümleri %55 oranında azaltmak da yer alıyor.
Ekosistemlere ve ekonomiye etkileri
Hava kirliliği yalnızca insan sağlığını değil, Avrupa ekosistemlerini de tehdit ediyor. 2022 yılında AB ekosistemlerinin %73’ü, özellikle nitrojen kirliliğinin neden olduğu kritik yüklerin üzerinde kirlenme yaşadı. Bu durum, biyoçeşitliliği tehlikeye atarken, tarım ürünleri ve ormanlar üzerindeki olumsuz etkileriyle ciddi ekonomik kayıplara yol açtı. Örneğin, yer seviyesindeki ozon konsantrasyonları, tarım arazilerinde verim kaybına neden olarak 2 milyar avroluk bir ekonomik zarara sebep oldu.
Daha temiz bir gelecek için öneriler
AÇA, hava kirliliğinin sağlık ve çevre üzerindeki etkilerinin azaltılması için daha güçlü politikaların uygulanması gerektiğini vurguluyor. Bu kapsamda, temiz enerjiye geçiş, emisyonların sıkı bir şekilde kontrol edilmesi ve şehirlerde yeşil alanların artırılması gibi adımlar kritik önem taşıyor.
Avrupa, hava kirliliğiyle mücadelede ilerleme kaydetmiş olsa da, her yıl yüzbinlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olan bu çevresel sorunun çözümü için daha iddialı ve hızlı eylemlere ihtiyaç duyuluyor.
