Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü tarafından yürütülen bilimsel bir araştırmada, bir termik santral çevresinde yetişen zeytin ağaçlarında kurşun ve kadmiyum gibi toksik ağır metallerin biriktiği ortaya kondu.
TÜBİTAK-COST 2515 Aksiyon Üyeleri Ar-Ge Destek Programı tarafından desteklenen projede, santralin çevresinden farklı uzaklıklardaki üç bölgeden toplanan zeytin örnekleri analiz edildi.
Normal hücrelerde toksik, kanser hücrelerinde öldürücü etki
Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen çalışmada, zeytin yaprakları ve meyvelerinden elde edilen özütler, akciğer ve göz epiteli gibi farklı insan hücreleriyle temas ettirildi. Santrale yakın bölgelerden toplanan örneklerin normal hücrelerde belirgin toksik etki oluşturduğu gözlemlendi. Aynı özütlerin kanser hücreleri üzerindeki etkileri de incelendi. Sonuçlar, bu zeytinlerin kanser hücrelerini normalden daha yüksek oranda öldürdüğünü ortaya koydu.
Haftalık Çevre Bültenine Kaydolun
En önemli haberleri anında alın
Ağır metal birikimi zeytinlerin antimikrobiyal etkisini de ortadan kaldırdı
Ağır metal analizleriyle desteklenen araştırmada, santrale yakın bölgedeki zeytinlerde hem yaprak hem meyve dokularında kurşun ve kadmiyum gibi toksik metallerin biriktiği tespit edildi. Bu birikimin zeytinlerin bilinen antimikrobiyal özelliklerini önemli ölçüde azalttığı belirlendi. Yapılan testlerde, santrale yakın bölgelerden alınan zeytin yaprağı ve meyvesinin mikroplara karşı etkisini yitirdiği gözlemlendi.
TAVSİYE EDİLEN
Yeni fazda epigenetik ve fizyolojik etkiler araştırılacak
Araştırmanın ikinci fazında, santral çevresinden Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında yeniden zeytin örnekleri toplanacak. Bu aşamada Zeytincilik Araştırma Enstitüsü de projeye dahil edilirken, örneklerin toplanması sürecini enstitüde görevli bir araştırmacı yönetecek. Projeye Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden (ODTÜ) Dr. Öğr. Üyesi Emre Aksoy da katılacak. Yeni fazda zeytin bitkisinde ağır metalin oluşturduğu biyolojik ve epigenetik değişiklikler transkriptomik düzeyde incelenecek. Ayrıca Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Kimya Bölümü’nden Doç. Dr. Emine Akyüz Turumtay, zeytine özgü fenolik bileşiklerin analizini gerçekleştirecek.
Doç. Dr. Selcen Çelik Uzuner: “Ağır metal birikimi zeytini toksik hale getiriyor”
Projeyi yürüten Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Selcen Çelik Uzuner, çalışmanın bir öğrencilerinin bölgedeki gözlemleriyle başladığını belirterek şu açıklamalarda bulundu:
❝Termik santrale en yakın, orta ve uzak mesafede üç bölgeden örnek topladık. Elde ettiğimiz zeytin özütlerini farklı insan hücreleriyle muamele ettik. Termik santrale en yakın bölgeden alınan zeytinlerin normal hücrelere toksik etki oluşturduğunu tespit ettik. Aynı örnekler, kanser hücrelerini ise daha fazla öldürdü. Ağır metal birikimiyle zeytin toksik hale gelmiş oluyor ve normal hücrelere zarar veriyor.❞
“Tarım alanları ve yaşam yerleri termik santrallere 10-15 km mesafede olmalı”
Termik santralin çevresindeki zeytinlerin hem sağlığa hem de tarıma etkilerinin çarpıcı olduğunu belirten Uzuner, şunları söyledi:
❝Termik santraller hayatımızın bir gerçeği ama nereye kurulduğu çok önemli. Araştırmamıza göre, termik santral çevresinde 10–15 kilometrelik bir alanda tarım arazisi ve yerleşim alanı bulunmamalı. Ağır metaller gördüğümüz kadarıyla 10 kilometreye kadar etkili oluyor. Planlama doğru yapılırsa hem enerji üretiminden fayda sağlanır hem de insan sağlığı ve tarım korunmuş olur.❞
“Zeytin mikroplara karşı etkisini kaybetti”
Zeytinlerin antimikrobiyal özellikleri de araştırmada değerlendirildi. KTÜ bölüm asistanı Funda Bilgin Tetikoğlu tarafından yürütülen testlerde, termik santral yakınındaki zeytin yaprağı ve meyvesinin antimikrobiyal etkisini kaybettiği görüldü. Bu durumun, bitkide biyolojik işlev kaybına işaret ettiği bildirildi.
Fotoğraf: Muhammed Fsili
