Plastik kirliliğiyle mücadelede bir dönüm noktası olması beklenen küresel müzakereler, Güney Kore’nin Busan şehrinde bir haftalık yoğun tartışmaların ardından anlaşmaya varılamadan sona erdi. 2024 sonuna kadar yasal olarak bağlayıcı bir plastik kirliliği anlaşması oluşturma hedefiyle yapılan görüşmeler, ülkeler arasındaki derin görüş ayrılıkları nedeniyle ertelendi. Bir sonraki toplantının tarihi henüz belirlenmedi.
Müzakerelerde tıkanan noktalar
Anlaşmanın temel tartışma konusu, plastik üretiminin ve toksik kimyasalların yasal kontrole tabi tutulup tutulmayacağı oldu. Bazı ülkeler, plastiğin tüm yaşam döngüsünü kapsayacak şekilde üretim sınırlamalarını ve endişe verici kimyasallar üzerinde küresel düzenlemeleri içeren iddialı bir yaklaşım çağrısında bulunurken, Suudi Arabistan, İran, Kuveyt gibi petrol ve gaz sektörüne bağımlı ülkeler bu yaklaşıma karşı çıktı.
Ekvador delegasyonu başkanı Luis Vayas Valdivieso, anlaşmanın özellikle plastik üretimi, toksik kimyasallar ve finansman mekanizmaları gibi konularda ciddi pürüzler içerdiğini belirtti. “Pragmatik olmalı ve eksiklerimizi tamamlamak için daha fazla zamana ihtiyacımız olduğunu kabul etmeliyiz” ifadelerini kullandı.
Farklı yaklaşımlar ve öneriler
- Hindistan, Suudi Arabistan ve İran, her kararın mutabakatla alınması gerektiğini savundu. Bu ülkeler, oylama sistemine geçilmesinin süreci karmaşıklaştıracağını ileri sürdü.
- 85 ülkeyi temsilen konuşan Ruanda temsilcisi Juliet Kabera, anlaşmanın güçlü, amaca uygun ve uzun vadeli olması gerektiğini vurgulayarak, “Hırsımızdan taviz vermemeliyiz” dedi. Kabera’nın çağrısına birçok ülke delegesi alkışlarla destek verdi.
- Gana’nın baş müzakerecisi Sam Adu-Kumi, “Bu sorunu çözebilecek bir anlaşma istiyoruz. Yoksa başka bir zaman yeniden bu mücadeleyi vermek zorunda kalırız” diyerek anlaşmanın önemine dikkat çekti.
Plastik kirliliğinin boyutları
Dünya her yıl 400 milyon ton plastik üretiyor ve bu rakamın 2040’a kadar %70 artabileceği öngörülüyor. Plastik kirliliği, özellikle gelişmekte olan ülkelerde ciddi sorunlara yol açıyor. Gana’da plastik atıkların kanalizasyonları tıkadığı, tarım arazilerini kirlettiği ve sürekli yanan çöplüklerin halk sağlığını tehdit ettiği bildiriliyor.
Çevresel ve sosyal baskılar
Busan’daki görüşmelere çevre örgütleri, bilim insanları ve plastik kirliliğinden etkilenen topluluklar katıldı. Ancak süreç boyunca müzakerelerin şeffaflığı konusundaki eleştiriler arttı. Uluslararası Kirleticilerin Yok Edilmesi Ağı’nın koordinatörü Bjorn Beeler, “Müzakereler başarısız oldu çünkü sürecin şeffaflığı yeterli değildi ve birçok paydaş susturulmuş hissediyor” dedi.
Gelecekteki Adımlar
Mart 2022’de 175 ülkenin onayıyla başlayan süreçte, plastiğin tüm yaşam döngüsünü kapsayan bağlayıcı bir anlaşma oluşturulması hedefleniyor. Ancak sürecin tamamlanması için verilen zaman dilimi, Uluslararası Kimyasal Dernekler Konseyi sözcüsü Stewart Harris’e göre “son derece iddialı.”
Güney Kore Dışişleri Bakanı Cho Tae-yul, “Busan’da anlaşma imzalayamasak da, çabalarımız dünya genelinde plastik kirliliğine son verecek birleşik bir çözüme bizi yaklaştırdı” ifadelerini kullandı.
