Florida mercan resiflerinde iki kritik tür 38C’lik ısı şokuyla “işlevsel olarak yok oldu”

Florida’nın 560 kilometre uzunluğundaki hayati mercan resifleri, 2023’te yaşanan rekor deniz sıcak hava dalgasının tetiklediği “ısı şoku” nedeniyle ekolojik bir çöküşle karşı karşıya. Science dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, geyik boynuzu ve geyik boynuzu mercanları olarak bilinen iki önemli Acropora türü, aşırı okyanus sıcaklıkları nedeniyle o kadar büyük kayıplar yaşadı ki, artık “işlevsel olarak yok oldular”. Bu, geriye kalan az sayıdaki koloninin, resifin büyümesine ve ekolojik yapısına etkili bir şekilde katkıda bulunamayacağı anlamına geliyor.

Bu gelişme neden önemli? Florida Mercan Resifi, eyaletin kıyı kentlerini giderek şiddetlenen kasırgalardan koruyan doğal bir bariyer olmasının yanı sıra, ticari açıdan değerli balıkçılığı destekleyen deniz biyoçeşitliliği için yaşam alanıdır. Chicago’daki Shedd Akvaryumu’ndan araştırma biyoloğu Ross Cunning, Acropora türlerinin kaybının, kıyı şeritleri için ekolojik ve ekonomik açıdan bir dizi “domino etkiye” sahip olacağını belirtiyor. 1987’den bu yana art arda gelen dokuzuncu ve en şiddetli sıcak hava dalgası, resifin toparlanma yeteneğini temelden zedeleyerek, iklim krizinin deniz ekosistemleri üzerindeki yıkıcı etkisini somutlaştırmıştır.

Acropora türlerinin yok oluşu ve domino etkisi

Florida resifinde 40$’tan fazla mercan türü bulunmasına rağmen, Acropora türlerinin kaybı hayati önem taşımaktadır. Zira bu iki tür, resifin genişlemesine ve genel yapısına büyük katkıda bulunuyordu. Bilim insanları, 2020’de üçüncü bir tür olan Sütun mercanının zaten tamamen neslinin tükendiğini ilan etmişti.

1. Resif İçin Kritik Koruma Kalkanı

Resif, Florida’nın güneydoğu ve güney kıyılarını şiddetli kasırgalardan ve tropikal fırtınalardan korur. Bu 560 km uzunluğundaki doğal bariyer, yaklaşan fırtınaların dalga enerjisini dağıtarak maliyetli kıyı erozyonunu ve diğer hasarları hafifletir. Acropora‘nın yok olması, kıyı şeridinin doğal koruma kalkanını zayıflatmaktadır.

2. Ekolojik ve Ekonomik Maliyet

Mercan resifleri dünya genelinde deniz yaşamının yüzde $25$’ine ev sahipliği yapar ve yılda yaklaşık 2.7 trilyon dolarlık mal ve hizmetin temelini oluşturur. Acropora‘nın kaybı, ticari balıkçılığı destekleyen deniz biyoçeşitliliğinde uzun vadeli bir düşüşe neden olacak ve bu durum Florida ekonomisi için büyük bir kayıp anlamına gelecektir.

Isı şokunun anatomisi: 38.3C ve 40 gün stres

Florida mercanları kirlilik, hastalık ve aşırı avlanma nedeniyle zaten onlarca yıldır gerileme halindeydi. Ancak 2023 yazı, durumu felakete sürükledi.

• Rekor Sıcaklıklar: Resif, ortalama 40 gün boyunca 31C üzerindeki sıcaklıklara maruz kaldı. Bazı yerlerde okyanus yüzey sıcaklıkları rekor seviye olan 38.3C’ye ulaştı.
• Akut Stres: Bu aşırı ısı, bilim insanlarının akut ısı stresi olarak adlandırdığı ve mercanları günler içinde öldüren bir durumu tetikledi.

Araştırmacılar, 391 bölgede 52.000’den fazla Acropora kolonisi inceledi ve resifin batı kesimindeki mercanların neredeyse tamamının öldüğünü, daha soğuk suların bulunduğu güneydoğuda bile ölüm oranının yaklaşık yüzde 38’e ulaştığını tespit etti.

Restorasyon çabaları yeterli mi?

Bilim insanları son yıllarda önemli mercan restorasyon çalışmaları yürütüyor ve hızla yükselen okyanus sıcaklıklarına dayanmalarına yardımcı olmak için yeni teknikler geliştiriyorlar:

• Melezleme ve Aşılama: Shedd Akvaryumu’ndaki bilim insanları, mercanların ısıya daha dayanıklı alg türleriyle aşılanması ve daha sıcak sulara alışkın türlerle melezlenmesi gibi teknikleri deniyor.
• Önlem Boşluğu: Ancak Baş Yazar Ross Cunning, bu çabaların tek başına yeterli olamayacağı konusunda uyarıyor: “İklim değişikliğinin bu hızla devam etmesine izin verilirse, hiçbir araştırma, müdahale ve restorasyon, resiflerin geleceğini güvence altına alamayacak.”

Türkiye’deki Akdeniz mercanları da tehlike altında

Florida’da yaşanan bu felaket, Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz havzası için son derece önemli bir uyarıdır. Akdeniz, dünyanın en hızlı ısınan denizlerinden biri olarak bilinmektedir. Her ne kadar Akdeniz’deki mercan türleri Florida’daki gibi devasa resifler oluşturmasa da, yerel ve endemik sığ su mercanları (örneğin Cladocora caespitosa veya derin su kırmızı mercanları) benzer sıcaklık streslerine maruz kalmaktadır.

• Biyoçeşitlilik Kaybı: Akdeniz’deki deniz sıcak hava dalgaları, Türkiye kıyılarındaki mercan benzeri habitatları ve deniz çayırlarını tehdit etmekte, bu da yerel balıkçılık ve deniz biyoçeşitliliğini tehlikeye atmaktadır.
• Adaptasyon Zorunluluğu: Türkiye’nin deniz bilimleri kuruluşları, Akdeniz’deki sıcaklık artışlarını yakından izlemeli ve nesli tehlike altındaki deniz türleri ile mercan habitatlarını korumak için hızlı adaptasyon ve restorasyon teknikleri (yüksek sıcaklığa dayanıklı türleri yetiştirme gibi) geliştirmelidir.

Yorum

Florida Mercan Resifi’nde iki kritik Acropora türünün "işlevsel olarak yok olması," iklim krizinin artık geri döndürülemez noktalara ulaştığının dramatik ve acı bir kanıtıdır. 38C'ye ulaşan okyanus sıcaklıkları, deniz yaşamı için bir yaşam alanı olmaktan çıkıp bir fırına dönüştüğünü gösteriyor. Bu kayıp, Florida'nın doğal fırtına savunmasını zayıflatırken, tüm dünyanın deniz ekosistemleri için büyük bir tehlike çanı çalmaktadır. Bilim insanlarının melezleme gibi yaratıcı restorasyon çabaları takdire şayan olsa da, Cunning'in de belirttiği gibi, fosil yakıt emisyonları küresel olarak acilen ve kararlı bir şekilde azaltılmadıkça, tüm bu yerel mücadeleler boşuna olacaktır.

Kaynak: Bloomberg, Science Dergisi, Shedd Akvaryumu, ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA)