Gölpınar Hitit Barajı Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesi’nde

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Çorum’un Alaca Höyük antik şehrinde yer alan 3 bin 324 yıllık Gölpınar Hitit Barajı’nın, Uluslararası Sulama ve Drenaj Komisyonu (ICID) tarafından Dünya Mirası Sulama Yapıları (WHIS) ödülüne layık görüldüğünü duyurdu.

Listede Türkiye’nin ikinci eseri

ICID’nin sürdürülebilir tarımsal su yönetimi alanındaki çalışmalarına dikkat çeken Bakan Yumaklı, Türkiye’nin 1960 yılından bu yana ICID’nin üyesi olduğunu belirtti.

Yumaklı, şöyle konuştu: “Bakanlığımıza bağlı DSİ Genel Müdürlüğü, 2024 yılı için WHIS ödülü kategorisinde Gölpınar Hitit Barajı’yla başvuru yapmıştır. Bu başvuru, Sidney’de düzenlenen 75. Uluslararası Yönetim Kurulu Toplantısı’nda kabul edilmiş ve barajımız Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesi’ne girmiştir.”

Bu ödülün önemine değinen Yumaklı, tarihi ve faal sulama yapılarının korunarak gelecek kuşaklara aktarılması için çalıştıklarını belirtti. Türkiye’den listeye giren ilk eser, 2 bin 800 yıllık Van Şamran Kanalı olmuştu.

Su kaynaklarının korunmasına vurgu

Yumaklı, Türkiye’nin su stresi yaşayan bir ülke olduğunu hatırlatarak, su kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir kullanımı için uygulanan eylem planlarına işaret etti: “Tarih öncesinden bu yana Anadolu’yu suyla buluşturan eserlerimizin bu şekilde tanınması gurur vericidir. Bu ödülün ülkemiz için hayırlı olmasını diliyor, katkısı olan herkese teşekkür ediyorum.”

Gölpınar Hitit Barajı’nın önemi

MÖ 1300’lü yıllarda inşa edilen Gölpınar Hitit Barajı, dönemin ileri mühendislik tekniklerini yansıtan bir yapı olarak dikkat çekiyor. Baraj, tarımsal sulamada önemli bir rol üstlenmiş ve modern restorasyon çalışmalarıyla işlevselliğini korumaya devam etmiştir.

Bu başarı, Türkiye’nin tarihi miraslarının dünya çapında tanıtılması açısından büyük bir adım olarak değerlendiriliyor.

Tarımsal sulamada halen kullanılıyor

Hititler, M.Ö. 13. yüzyılda Anadolu topraklarını suyla buluşturmak amacıyla Gölpınar-Hitit Barajı’nı inşa etmişlerdir. Hititler bu baraj vasıtasıyla toplanan suyu cazibeli olarak 1,3 km uzaklıkta yer alan Alaca Höyük antik şehrine ulaştırmışlardır.

Alaca Höyük antik şehri, Çorum ilinde, su kültü, tarımsal sulama ve su yönetimi açısından günümüze önemli izler bırakan tarihi bir merkezdir. Alaca Höyük, Hititlerin başkenti olan Hattuşa (Boğazköy) şehrinin 34 km. kuzeyinde yer almaktadır.

Alaca Höyük’te 1997 yılında Prof. Dr. Aykut Çınaroğlu’nun kazı başkanlığında yeniden başlatılan çalışmalar kapsamında, Anadolu’nun ilk barajlarından biri olan Hitit Barajı gün yüzüne çıkartılmıştır.

Baraj, 2002-2007 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu, Anadolu Üniversitesi, Çorum Valiliği, Alaca Höyük Belediyesi ile koordineli olarak DSİ Genel Müdürlüğü tarafından rehabilite edilmiştir.

Hitit Barajı’nın yeniden bir baraj ve rekreasyon alanı olarak turizme kazandırılması konusunda 2015 yılında başlatılan arkeopark projesi çalışmaları 2018 yılında tamamlanmıştır. Barajın turizme kazandırılması için etrafındaki 277 dönüm arazi kamulaştırılmıştır. Bugün için daha çok turizm yönüyle ön plana çıkan baraj ve çevresi, Hititlerin son döneminde bölgede yaşanan kuraklığın bir ürünü olması nedeniyle önemini korumaktadır.

Günümüzde küçük bir gölet gibi gözüken barajın; savakları, su dinlendirme havuzu, geçirgenliği azaltan kil sıvaları ile döneminin önemli su mühendisliği harikalarından biri olduğu düşünülmektedir. Barajın su seviyesini kontrol eden bölümü ise başlı başına bir yapıt olarak kabul edilmektedir. Baraj inşa tekniğinin bir Hitit buluşu olduğu düşünülmektedir. Günümüzde fonksiyonlarını devam ettiren baraj, 3324 yıl öncesinde olduğu gibi Alaca Höyük çiftçileri tarafından tarımsal sulamada halen kullanılmaktadır.