Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) matematikçi Aniel Rothman ve meslektaşlarının araştırmaları, gezegenimizin karbon döngüsünün, milyarlarca yıllık tarihinde yalnızca birkaç kez görülen kritik bir eşiğe yaklaştığını gösteriyor.
Araştırma, Dünya’nın tarihindeki kitlesel yok oluşların, çoğunlukla asteroitlerden değil, volkanik patlamaların neden olduğu devasa karbon salınımlarından kaynaklandığını ortaya koyuyor. En endişe verici bulgu ise, insan kaynaklı faaliyetlerin, bu jeolojik felaketlerden bile daha hızlı bir şekilde atmosfere karbon pompalaması.
Geçmişten gelen tehlike: Permiyen dönemi ve Sibirya tuzakları
Dünya tarihinde, karbon döngüsünün kontrolden çıktığı en ölümcül dönemlerden biri, 252 milyon yıl önce yaşanan Permiyen-Triyas kitlesel yok oluşudur. Bu yok oluş, gezegendeki türlerin %76’sını ortadan kaldırmıştır. Olayın arkasındaki ana sebep, Sibirya’da meydana gelen ve “Sibirya Tuzakları” olarak bilinen devasa volkanik patlamalardır. Bu patlamalar, yerin derinliklerindeki fosil yakıtları ve karbon zengini kayaları eriterek, atmosfere gezegenin kaldırabileceğinin çok ötesinde bir hızla karbondioksit (CO2) salınmasına neden olmuştur.
Haftalık Çevre Bültenine Kaydolun
En önemli haberleri anında alın
Bu “eşsiz bir kötülük iklimi” yaratmış ve zincirleme bir reaksiyonu tetiklemiştir:
TAVSİYE EDİLEN
- Isınma: Aşırı CO2, gezegenin yüzeyinde daha fazla enerji hapsederek küresel sıcaklıkları artırdı.
- Okyanus Asidifikasyonu ve Oksijensizlik: Okyanuslar ısındıkça daha az oksijen tuttu ve havadaki CO2, denizleri asidik hale getirdi. Bu durum, deniz yaşamını yok etmeye başladı.
- Toksik Gaz Salımı: Oksijensizleşen ve asitleşen okyanuslarda, ilkel anaerobik bakteriler çoğaldı ve zehirli hidrojen sülfür (H2S) gazı salmaya başladı. Bu zehirli gaz, yaşamın geri kalanını yok etti.
İnsanlığın “Sibirya tuzakları” deneyi
Araştırmaya göre, günümüzdeki insan faaliyetlerinin, Permiyen dönemindeki volkanik felaketle şaşırtıcı benzerlikleri bulunuyor. Her ne kadar toplam karbon salımı, Permiyen’deki volkanların saldığı kadar olmasa da, salım hızı çok daha endişe verici.
- Permiyen felaketine yol açan volkanlar on binlerce yılda 30.000 gigaton CO2 salarken, en iyi tahminlere göre insanlar şu anda bu volkanlardan en az 10 kat daha hızlı karbon salıyor.
Bu hız farkı, gezegenin kendini dengeleme yeteneğini aşan bir duruma yol açıyor. Gezegenimiz, normalde volkanik patlamalar gibi doğal süreçlerden gelen karbonu yavaşça emebilme kapasitesine sahip. Ancak, insanların son birkaç yüzyılda fosil yakıtları yakarak atmosfere enjekte ettiği karbon, bu doğal tamponlama sistemini kısa devre yaptırıyor.
Gelecek için korkutucu senaryo
Paleobiyolog Anthony Barnosky‘nin araştırmasına göre, mevcut yok oluş hızımız devam ederse, önümüzdeki 300 ile 11.330 yıl arasında bir tarihte altıncı büyük kitlesel yok oluşa ulaşabiliriz. Bu durum, gelecekteki jeologlar için bir asteroit çarpmasından bile ayırt edilemez olabilir.
İnsanlığın biyosfer üzerindeki yıkıcı etkisi göz önüne alındığında, şu anda bir sistem arızasının ilk aşamalarında olduğumuz ve bu gidişatı sürdürdüğümüz takdirde, gezegenin yaşanabilirliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacağımız belirtiliyor.
Bu makale, Allen Lane tarafından yayımlanan ‘CO2’nin Hikayesi: Her Şeyin Hikayesi: Bir Gezegen Deneyi’ kitabından uyarlanmıştır.
Fotoğraf: Freepik/AI
