Afganistan’ın başkenti Kabil, uzmanların uyarısına göre susuz kalan ilk modern şehir olma riskiyle karşı karşıya. Sivil toplum kuruluşu Mercy Corps tarafından yayımlanan raporda, hızlı kentleşme ve iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle şehrin yeraltı su kaynaklarının alarm verdiği bildirildi.
Yeraltı suyu kritik seviyenin altına düştü
Rapora göre, Kabil’deki yeraltı su seviyeleri son on yılda 30 metreye kadar düştü. Şehrin içme suyu ihtiyacının önemli bir kısmını karşılayan sondaj kuyularının yarısı kurumuş durumda.
Kabil’de yıllık su çekimi, yeniden beslenme oranını 44 milyon metreküp aşmış durumda. Bu eğilim devam ederse, şehrin yeraltı su kaynakları 2030 yılına kadar tükenebilir. Bu da yaklaşık 7 milyon nüfuslu şehir için varoluşsal bir tehdit anlamına geliyor.
❝Bu sadece çevresel değil, insani bir kriz❞
Mercy Corps Afganistan Direktörü Dayne Curry, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, ❝Bu krizin belgelenmesi ve uluslararası gündeme taşınması gerekiyor. Su olmadan insanlar topluluklarını terk etmek zorunda kalır❞ dedi.
Tavsiye Edilen Haberler
Raporda ayrıca, su kirliliği de yaygın bir sorun olarak vurgulandı. Kabil’deki yeraltı suyunun yaklaşık %80’i yüksek seviyede kanalizasyon, tuzluluk ve arsenik içeriyor.
Aileler gelirinin üçte birini suya harcıyor
Kabil’de suya erişim günlük bir mücadele haline geldi. Hanelerin bazıları gelirlerinin %30’unu suya harcıyor, üçte ikisinden fazlası ise su borcu altında.
Khair Khana semtinde yaşayan öğretmen Nazifa, ❝Afganistan birçok sorunla karşı karşıya ama su kıtlığı en zoru. İyi kalitede içme suyu bulamıyoruz❞ ifadelerini kullandı.
Bazı özel firmalar ise bu krizden faydalanarak yeni kuyular açıyor ve suyu fahiş fiyatlara satıyor. Nazifa, 10 gün için ödedikleri su bedelinin 500 afganiden 1.000 afganiye yükseldiğini belirtti: ❝Durum her geçen gün daha da kötüleşiyor.❞
Yatırımlar yetersiz, kriz derinleşiyor
Kabil’in nüfusu 2001’den bu yana yedi kat artarak su talebini büyük ölçüde artırdı. Yetersiz altyapı, merkezi yönetim eksikliği ve donmuş uluslararası fonlar, sorunun büyümesine neden oldu.
BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi, 2025 başı itibarıyla Afganistan’daki su ve sanitasyon programı için gerekli olan 264 milyon doların yalnızca 8,4 milyon dolarını alabildi. Taliban’ın 2021’de iktidara dönmesinin ardından, uluslararası fonların büyük bölümü donduruldu.
Curry, “Siyasi nedenlerle yardım duraksıyor ama insanların bekleyecek zamanı yok” diyerek kalıcı çözüm çağrısında bulundu.
Umut Panjshir Nehri Projesi’nde
Panjshir Nehri boru hattı, tamamlanması hâlinde şehrin yeraltı suyuna bağımlılığını azaltabilecek bir çözüm sunuyor. 2 milyon kişiye içme suyu sağlayabilecek projede tasarım tamamlandı, ancak 170 milyon dolarlık bütçe onayı bekleniyor.
Afgan Su ve Çevre Profesyonelleri Ağı’ndan Dr. Najibullah Sadid, ❝Bütçeleri bekleyerek oturamayız. Bu, geri dönüşü olmayan bir fırtınaya dönüşmek üzere❞ uyarısında bulundu.
❝Bir yerden başlamamız gerekiyor❞
Yerel halk, az miktardaki paralarını bile sürdürülebilir çözümlere yatırmaya istekli. Dr. Sadid, önceliğin en hızlı ve etkili çözüm getirecek projelere verilmesi gerektiğini vurguladı.
Nazifa ise umudunu korumaya çalışıyor: ❝Su bir insan hakkıdır. Bahçemdeki ağaçların kuruduğunu görmek içimi acıtıyor. Ama elimizden bir şey gelmiyor.❞
Fotoğraf: Al Ameen Saddiq
