İstanbul’da hava kirliliği ve sis etkisi: Sağlık ve çevre alarm veriyor

İstanbul’da hava kirliliği, özellikle bu hafta yüksek seviyelere ulaşarak şehir genelinde sis ve pus etkisine neden oldu. Afrika üzerinden gelen yüksek basınç sistemlerinin de etkisiyle sabah ve akşam saatlerinde görüş mesafesi düştü. E5 karayolunun Maltepe mevkii başta olmak üzere birçok bölgede araçlar ve binalar, yoğun sis tabakasının altında kaldı. Bu durum, İstanbul’un hava kalitesinin ne kadar kritik bir seviyede olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.

Hava kirliliğinin nedenleri: Trafik, endüstri ve fosil yakıtlar

İstanbul’da hava kirliliğinin artmasının temel nedenleri arasında nüfus yoğunluğu, çarpık kentleşme, fosil yakıt kullanımı, endüstriyel tesisler ve trafik yoğunluğu yer alıyor. Özellikle Esenyurt ve Mecidiyeköy gibi trafiğin yoğun olduğu bölgelerde, araçların egzoz emisyonları PM10 ve PM2,5 gibi ince partikül maddelerin artmasına neden oluyor. Sultangazi gibi bölgelerde ise taş ocakları ve endüstriyel faaliyetler hava kalitesini düşürüyor. Ayrıca, özellikle kış aylarında ısınma amaçlı kömür kullanımı da kirliliği tetikleyen faktörler arasında.

Hava kirliliği ve sağlık: PM2,5 ve PM10’un tehlikeli etkileri

Hava kirliliği, özellikle PM2,5 ve PM10 gibi ince partikül maddelerin artmasıyla insan sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor. Bu partiküller, solunum yoluyla akciğerlere ve kana karışarak solunum yolu hastalıkları, kalp-damar rahatsızlıkları ve hatta erken ölümlere neden olabiliyor. Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayımladığı Kara Rapor 2024’e göre, dünya genelinde her yıl 4 milyondan fazla kişi PM2,5 kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor. Türkiye’de ise nüfusun en az %92’si kirli hava soluyor. İstanbul’da 2022 yılında PM10 seviyeleri, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kılavuz değerinin 2,5 katına ulaştı.

İstanbul’da hava kalitesi verileri: En kirli bölgeler hangileri?

Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı (UHKİA) verilerine göre, 2022 yılında İstanbul’da PM10 kirliliğinin en yüksek olduğu bölgeler Sultangazi-3, Esenyurt ve Mecidiyeköy olarak belirlendi. Esenyurt ve Mecidiyeköy’de kirliliğin ana kaynağı trafik iken, Sultangazi’de taş ocakları öne çıkıyor. 2023 yılında ise PM10 kirliliği en yüksek olan istasyonlar Göztepe, Kağıthane ve Tuzla oldu. Göztepe’de trafik kaynaklı kirlilik yoğun olarak gözlemlenirken, Kağıthane ve Tuzla’da daha geniş bir alanda yüksek PM10 seviyeleri tespit edildi.

Küresel hava kirliliği: Türkiye’nin konumu

İsviçre merkezli hava kalitesi teknoloji şirketi IQ Air’in 2023 raporuna göre, dünyanın en kirli ülkeleri Bangladeş, Pakistan, Hindistan, Tacikistan ve Burkina Faso olarak sıralandı. Türkiye ise metreküp başına 20,3 mikrogram PM2,5 konsantrasyonu ile 44. sırada yer aldı. Ancak bu değer, DSÖ’nün önerdiği kılavuz değerlerin hala üzerinde. İstanbul’da ise 2022 yılında PM2,5 ortalaması metreküp başına 23,76 mikrogram olarak ölçüldü.

Temiz hava için neler yapılabilir?

İstanbul’da hava kirliliği sorununu çözmek için acil önlemler alınması gerekiyor. İşte bazı çözüm önerileri:

1. Toplu Taşıma ve Elektrikli Araçlar: Trafik kaynaklı kirliliği azaltmak için toplu taşıma sistemlerinin yaygınlaştırılması ve elektrikli araç kullanımının teşvik edilmesi büyük önem taşıyor.
2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları: Fosil yakıt kullanımının azaltılması ve güneş, rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş, hava kalitesini iyileştirebilir.
3. Yeşil Alanların Artırılması: Şehir içinde parklar ve yeşil alanların çoğaltılması, hem karbon emisyonlarını azaltacak hem de hava kalitesini artıracaktır.
4. Endüstriyel Denetimler: Endüstriyel tesislerin emisyon standartlarına uygun hale getirilmesi ve düzenli denetimlerin yapılması gerekiyor.

Hava kirliliğiyle mücadele zamanı

İstanbul’da hava kirliliği, sadece çevresel bir sorun değil, aynı zamanda halk sağlığını tehdit eden ciddi bir kriz haline geldi. Trafik, endüstriyel faaliyetler ve fosil yakıt kullanımı gibi faktörler, kirliliği artırarak şehir genelinde sis ve pus etkisine neden oluyor. Bu sorunun çözümü için hem yerel yönetimlerin hem de vatandaşların üzerine düşen görevler var. Temiz bir hava için atılacak adımlar, İstanbul’un geleceği açısından hayati öneme sahip.