İtalya’da boz ayılar insanlarla yakın etkileşim sonucu evrimleşti

İtalya’da köylere yakın yaşayan ayıların daha küçük ve daha az saldırgan olacak şekilde evrimleştiğini yeni bir çalışma ortaya koydu.

Molecular Biology and Evolution dergisinde yayımlanan makale, yalnızca İtalya’nın orta kesimlerinde küçük ve izole bir popülasyon olarak var olan Apenin boz ayısını inceledi.

Yaklaşık 2000 ila 3000 yıl önce, insanlarla etkileşimlerinin sonucu olarak bu popülasyon diğer Avrupa boz ayılarından ayrıştı.

Bu araştırma, koruma çabaları sayesinde ayı popülasyonlarının yeniden artmasıyla İtalya’daki ve Avrupa genelindeki toplulukların mücadele verdiği bir dönemde geldi.

Apenin boz ayıları daha küçük ve daha az saldırgan olacak şekilde evrimleşti

Apenin boz ayısı, Roma döneminden bu yana İtalya’nın orta kesimlerindeki dağlarda izole halde kaldı.

Makalenin baş yazarı Andrea Benazzo, “Gerilemenin ve izolasyonun başlıca nedenlerinden biri muhtemelen tarımın yayılması ve İtalya’nın orta kesimlerinde insan nüfus yoğunluğunun artmasıyla bağlantılı ormanların açılmasıydı” dedi.

Çalışmaya göre, bugün Apenin boz ayıları diğer boz ayı popülasyonlarına kıyasla belirgin fenotipik farklılıklar sergiliyor.

Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’daki boz ayı popülasyonlarına göre daha küçük vücutlara, kendine özgü baş ve yüz özelliklerine ve daha az saldırgan davranışlara sahipler.

İtalya’daki boz ayılardaki davranış değişimini insanlarla etkileşim tetikledi

Yeni araştırma, bu evrimsel değişimlerin insanlarla yakın temas tarafından nasıl yönlendirildiğine odaklandı.

Bilim insanları yüksek kaliteli, kromozom düzeyinde bir referans genom üretti.

Bilim insanları, Apenin boz ayısının genomunu Slovakya’daki daha büyük bir Avrupa popülasyonundan olanlarla ve daha önce yayımlanmış Amerikan boz ayıların genomlarıyla karşılaştırdı.

Araştırmacılar daha sonra genomik çeşitliliği tanımladı ve bu popülasyona özgü uyum sinyallerini belirledi. Apenin boz ayıları, diğer boz ayılara kıyasla daha düşük genomik çeşitlilik ve daha yüksek akrabalı çiftleşme gösterdi.

Çalışmanın diğer yazarlarından Giulia Fabbri, “Daha da ilginci, Apenin boz ayılarının azalmış saldırganlıkla ilişkilendirilen genlerde seçilim izleri taşıdığını da gösterdik,” diye ekledi.

Araştırmacılar, sonuçlarının, insan kaynaklı seçilimin küçük ve uzun süre izole kalmış popülasyonlarda bile davranış değişikliklerini teşvik ettiğine dair hipotezi desteklediğini söylüyor.

Bu durum, çatışmaları azaltarak büyük bir memeli türünün uzun vadede varlığını sürdürmesine ve insanlarla bir arada yaşamasına katkıda bulundu.

Topluluklar yeniden artan ayı popülasyonlarıyla mücadele ediyor

İnsanlarla etkileşim, Apenin boz ayılarında genomik erozyona yol açarak yok olma risklerini artırsa da, aynı zamanda birlikte yaşamayı kolaylaştıran davranış değişikliklerine de neden oldu.

Çalışmada yer alan bir diğer araştırmacı Giorgio Bertorelle, “Bulgularımızın genel çıkarımları açık. İnsan-yaban hayatı etkileşimleri bir türün hayatta kalması için çoğu zaman tehlikelidir, ancak çatışmayı azaltan özelliklerin evrimini de destekleyebilir” dedi.

“Bu, insan faaliyetlerinden ağır ve olumsuz etkilenen popülasyonların bile, örneğin takviye ile seyreltilmemesi gereken genetik varyantları barındırabileceği anlamına geliyor.”

Kuzey İtalya’da yetkililer, büyüyen Alp boz ayı popülasyonu ile ne yapılması gerektiği konusunda hayvan hakları aktivistleriyle mücadele ediyor. Tür bir zamanlar neredeyse yok olmuştu ancak Avrupa Birliği fonlu bir proje sayesinde yeniden toparlandı.

Bu, koruma çabaları için olumlu bir haber olsa da, daha fazla ayının insanlarla temas etmesi anlamına geliyor ve bazen trajik sonuçlara yol açıyor.

2023’te JJ4 olarak tanımlanan 17 yaşında bir dişi boz ayı, bir kişiyi öldürdü. 2020’de bölgede yürüyüşe çıkan bir baba ile oğlunu da yaralamıştı.

Benzer bir tablo, kuzeybatı Yunanistan’ın bazı bölgelerinde de görülüyor. Av yasağının ardından ayılar yeniden çoğaldı.

Çiftçiler ve kırsal kesim sakinleri, artık geçim kaynakları ve bazı durumlarda güvenlikleri için endişe duyduklarını söylüyor.

Kaynak: Euronews