Yeni yayımlanan kapsamlı bir araştırmaya göre, Karayip Denizi’ndeki mercan resifleri, 1980’lerden bu yana sert mercan örtüsünün %48’ini kaybetti. Bu dramatik azalmanın arkasındaki ana neden, gezegeni ısıtan iklim bozulması ve özellikle deniz ısı dalgalarıdır. Küresel Mercan Resifi İzleme Ağı’ndan (GCRMN) Dr. Jérémy Wicquart’ın ifadelerine göre, 2023-2024 yıllarında bölgedeki mercanlar “şimdiye kadar kaydedilen en yıkıcı termal stresi” yaşadı ve bu durum mercan resiflerinde yıllık bazda %16,9’luk bir kaybı tetikledi.
Peki, Karayipler’in GSYİH’sinin %10’unu oluşturan devasa bir turizm ve balıkçılık gelir kaynağı olan mercanlar neden bu kadar hızlı ölüyor? Mercanları kemik beyazı bir hale getiren ağarma etkisi tam olarak nasıl işliyor ve toparlanma umudu var mı? Bölgedeki yoğun insan nüfusunun (2000’den bu yana %27,6 artış) iklim tehdidi dışındaki yerel baskıları nelerdir ve Meksika Körfezi’ndeki yeni deniz koruma alanı küresel resif kurtarma çabaları için ne ifade ediyor?
Mercan ağarması: Bir ekolojik felaket
Mercanlar, okyanus tabanının %1’inden daha azını kaplamasına rağmen, dünya deniz türlerinin en az %25’ine ev sahipliği yapan hayati ekosistemlerdir. Karayip resiflerinin karşılaştığı en büyük tehdit, deniz ısı dalgalarının neden olduğu “ağarma” etkisidir.
Ağarmanın mekanizması
- Termal Stres: Denizdeki sıcaklıklar yükseldiğinde, sert mercanı besleyen ve ona canlı renklerini veren temel mikroalgler (zooxanthellae) strese girer.
- Zehirlenme: Stres altındaki mikroalgler mercanlar için zehirli hale gelir.
- Dışarı Atma: Mercanlar hayatta kalmak için bu mikroalgleri dışarı atmak zorunda kalır ve geride kemik beyazı, savunmasız bir yapı kalır.
Mikroalgler olmadan sert mercan teorik olarak iyileşebilir, ancak bu durum genellikle mercanın ölme ve deniz tabanında moloz yığınına dönüşme riskini artırır. Bu tahribat, yıkıcı siklonlar tarafından daha da kötüleştirilmektedir.
Tavsiye Edilen Haberler
-
-
-
-
Köşe YazarlarıNeden karbon depolama iklim krizini çözemez?
Makroalglerin hızla artışı
Mercanların azaldığı yerlerde, makroalgler hızla çoğalmaktadır. 1980’den bu yana, makroalglerin kapladığı alan %85 artmıştır. Bu artış, mercanların doğal rakibinin ortadan kalkmasıyla hızlanırken, aynı zamanda bölgedeki insan faaliyetleriyle de desteklenmektedir. Özellikle mercanların ve alglerin tüketicisi olan otçul avcıların aşırı avlanması, makroalglerin kontrolsüz büyümesine yol açmaktadır.
Ekonomik ve sosyal baskılar
Karayip Denizi’ndeki mercan resiflerinin yok oluşu, sadece ekolojik bir felaket değil, aynı zamanda devasa bir ekonomik ve sosyal krizdir.
- Ekonomik Değer: Karayipler’deki resifler, balıkçılık ve turizm yoluyla yılda 6,2 milyar dolar (4,6 milyar sterlin) gelir elde etmektedir.
- GSYİH Katkısı: Resif turizmi, Karayipler’in Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’nın (GSYİH) %10’unu oluşturmaktadır.
- Nüfus Baskısı: Mercan resiflerine 20 km mesafede yaşayan insan sayısı 2000 yılından bu yana %27,6 artmıştır. Bu, resifleri sadece iklim değişikliğine karşı değil, aynı zamanda yerel insan faaliyetlerine (kirlilik, atık su yönetimi, kitle turizmi) karşı da daha savunmasız hale getirmektedir.
Umut ışığı ve koruma başarıları
44 ülke ve bölgeden 300’den fazla bilim insanının derlediği çalışma, tüm olumsuz tablonun yanı sıra gelecek için umut veren koruma başarılarına da dikkat çekiyor.
- Dayanıklı Koloniler: Araştırmacılar, 2023’ten beri şiddetli sıcaklık stresiyle karşı karşıya olan Meksika Körfezi’nin güneyinde, hastalıktan uzak ve kritik derecede nesli tükenmekte olan mercan türlerini barındıran eski ve dayanıklı mercan kolonileri keşfettiler.
- Meksika Koruma Alanı: Meksika hükümeti bu bulguların ardından, Körfez’deki iki mevcut milli parkı birbirine bağlayan yeni bir deniz koruma alanı oluşturdu. Bu koridor, mercanların ve resif türlerinin gelişmesine olanak tanıyan kesintisiz bir yaşam alanı yaratmaktadır.
BM Çevre Programı (UNEP) deniz ve kıyı ekosistemleri şefi Sinikinesh Beyene Jimma, “Bilim kesin, ancak aynı zamanda umuda da işaret ediyor. Baskılar azaltılıp kaynaklar korunduğunda, Karayip resifleri toparlanıyor,” diyerek müdahale etme gücümüz olduğunu vurguladı.
Akdeniz’deki mercanlar ve yerel yönetim
Karayip resiflerinin kaderi, benzer termal stres ve yerel baskılarla mücadele eden Türkiye’nin Akdeniz kıyıları için de önemli dersler içermektedir. Türkiye’deki mercanlar (özellikle derin deniz mercanları ve Akdeniz’e özgü sığ su türleri), küresel ısınma ve deniz suyu sıcaklık artışlarından doğrudan etkilenmektedir.
Uzmanlar şu noktaya dikkat çekiyor: Karayipler örneği, yerel tehditleri azaltmanın, iklim değişikliğiyle küresel mücadele devam ederken resifleri kurtarmanın en etkili yolu olduğunu gösteriyor. Türkiye, Akdeniz ve Ege’deki deniz koruma alanlarını genişleterek, daha iyi atık su yönetimi uygulayarak ve kitle turizmini hassas ekosistemler etrafında kısıtlayarak, mercanları yerel baskılara karşı daha dayanıklı hale getirme yetkisine sahiptir. Bu eylemler, iklim stresine karşı ekosistemlere bir “nefes alma alanı” sağlamaktadır.
Çift cepheli savaşın gerekliliği
Karayip resiflerindeki sert mercanların neredeyse yarısının kaybı, iklim krizinin denizel ekosistemler üzerindeki somut ve yıkıcı etkisinin en net kanıtıdır. Rapor, mercanların karşı karşıya olduğu zorluğun iki cepheli bir savaş gerektirdiğini gösteriyor: Küresel ölçekte sera gazı emisyonlarının hızla azaltılması (termal stresi düşürmek için) ve yerel ölçekte su kalitesini iyileştirmek, aşırı avlanmayı kontrol etmek ve deniz koruma alanları oluşturmak (resiflerin iyileşme şansını artırmak için). Meksika’nın yaptığı gibi, dayanıklı kolonileri koruyan ve resif yaşam alanlarını birleştiren kesintisiz koridorlar oluşturmak, bu kritik ekosistemlerin geleceği için en büyük umudumuzdur. Bireysel ölçekteki bu başarı hikayeleri, doğru yönetim teknikleriyle kaybın geri döndürülebileceğini kanıtlıyor.
Kaynak: Reuters, Küresel Mercan Resifi İzleme Ağı (GCRMN) Çalışması, Dr. Jérémy Wicquart, BM Çevre Programı (UNEP).
