Orman yangınlarının neden olduğu dumanlar fırtına bulutları üretebilir

ABD’nin batısında meydana gelen büyük orman yangınlarının atmosferdeki dumanı daha yüksek seviyelere taşıma eğilimi, endişe verici bir şekilde büyüyor. İklim değişikliği yangınların şiddetini artırdıkça, bu yangınlar dumanı stratosfere kadar taşıyabilen pirokümülonimbus bulutları üretme olasılığını yükseltiyor.

Utah Üniversitesi’nden Derek Mallia, Amerikan Jeofizik Birliği (AGU) toplantısında sunduğu araştırmada, bu devasa orman yangını bulutlarının en fazla alanı yakan ve en çok duman üreten yangınlarla ilişkili olduğunu belirtti. Mallia, “Bu bulutlar, stratosfere kadar ulaşan duman sütunları oluşturabilir ve küçük volkanik patlamalar kadar aerosol taşır” dedi.

Bu süreçte oluşan pirokümülonimbus bulutları, yangınların şiddetini artıran yıldırım ve kuvvetli rüzgarlarla daha fazla alanın yanmasına neden oluyor. Stratosfere taşınan kirleticiler, ozon tabakasına zarar verebilir ve küresel iklim üzerinde karmaşık etkiler yaratabilir.

Duman sütunlarında artış

Araştırmacılar, 2003’ten bu yana orman yangını sütunlarının yüksekliklerinde artış tespit etti. Özellikle, en büyük duman sütunlarının sayısında hafif bir yükselme gözlemlendi. Modellemeler, bu sütun yüksekliklerinin 2060 yılına kadar emisyon seviyelerine bağlı olarak önemli ölçüde artacağını öngörüyor:

• Düşük emisyon senaryosunda: Duman yükseklikleri iki katına çıkabilir.
• Yüksek emisyon senaryosunda: Bu yükseklikler dört katına çıkabilir.

Yangınların büyüklüğünün ve yanacak bitki örtüsünün 2060’tan sonra nasıl değişeceği belirsiz olduğu için, araştırmacılar bu tarihten sonrasını modellemedi.

Dumanın iklim üzerindeki etkileri

Bu devasa duman sütunlarının iklim üzerindeki etkileri hâlâ tam olarak anlaşılamamış durumda. Fransa’daki Sorbonne Üniversitesi’nden Sergey Khaykin, dumanın taşıdığı siyah karbonun güneş ışığını engelleyerek yüzey sıcaklıklarını düşürürken, stratosferde ısınmaya neden olabileceğini belirtti. Ancak, bu bulutların ne sıklıkla oluştuğu ve stratosferde ne kadar etkili olduğu konusunda bilimsel belirsizlikler sürüyor.

2023’te rekor kıran orman yangını sezonunda çok sayıda pirokümülonimbus bulutu oluştu, ancak bu bulutların stratosfer üzerinde beklenenden daha az etkisi olduğu gözlemlendi.

NASA’nın araştırmaları ve gelecek çalışmalar

NASA, pirokümülonimbus bulutlarının oluşumunu ve stratosfere duman taşıma sürecini anlamak için özel bir görev planlıyor. Uçaklarla bu bulutların içine girerek veri toplamayı hedefleyen bilim insanları, stratosferik aerosol enjeksiyonlarının iklim üzerindeki etkilerini ölçmeye çalışacak.

Görevin lideri David Peterson, “Stratosfere duman enjekte eden süreçteki her adımı anlamamız gerekiyor” diyerek bu çalışmanın, orman yangınlarının küresel iklim üzerindeki etkilerini anlamak için kritik bir adım olduğunu belirtti.

Küresel sonuçlar ve gelecek riskleri

Orman yangınlarının büyüklüğü ve şiddetindeki artış, sadece yerel çevreyi değil, küresel iklimi de etkileyebilecek bir tehdit oluşturuyor. Dumanın stratosfere taşınması, hem ozon tabakasını aşındırabilir hem de buz bulutları oluşturup atmosferin ısısını değiştirebilir. Araştırmacılar, iklim değişikliğinin yangınları nasıl etkilediğini ve bu yangınların atmosferik etkilerini daha iyi anlamak için çalışmalarını sürdürüyor.