Somon avında beklenmedik ortaklık: Katil balinalar ve yunuslar iş birliği yapıyor

Deniz yaşamı üzerine yapılan yeni bir araştırma, Britanya Kolombiyası kıyılarında daha önce hiç görülmemiş bir etkileşimi ortaya çıkardı: Katil balinalar (orkalar) ve Pasifik beyaz yan yunusları, somon avlamak için iş birliği yapıyordu. Perşembe günü Scientific Reports dergisinde yayınlanan bu çalışma, iki yırtıcı hayvan arasındaki ilişkilerin sadece tesadüfi karşılaşmalar olmadığını, bilinçli bir iş birliğine dayandığını gösteriyordu. Bu bulgu, zekalarıyla bilinen bu deniz memelilerinin avlanma stratejileri ve sosyal adaptasyon yetenekleri hakkındaki anlayışımızı temelden değiştirecekti.

Bu gelişme neden önemliydi? Araştırmacılar, neredeyse tamamen Chinook somonuyla beslenen kuzeyde yaşayan orkaların, kendileri için çok büyük olan somonları avlayamayan yunusları “lider” veya “gözcü” olarak takip ettiğini tespit etti. Dalhousie Üniversitesi’nden baş yazar Sarah Fortune, “Bu balinalar somon avlama konusunda en iyi uzmanlar. Yunusları sanki lidermiş gibi takip etmelerini görmek gerçekten beklenmedik ve çok heyecan vericiydi,” dedi.

Peki bu durum bilim camiası için ne ifade ediyor? Bu, katil balinaların avlanma sırasında dahi sosyal ve kültürel uyum yeteneklerinin ne kadar ileri düzeyde olduğunu ve avlanma stratejilerini diğer türlerle işbirliği yapacak kadar esnek bir şekilde değiştirebildiğini gösteriyordu.

İş birliğine dair kanıtlar ve teoriler

Britanya Kolombiya Üniversitesi, Leibniz Enstitüsü ve Hakai Enstitüsü’nden bilim insanları, drone videoları, akustik kayıtlar ve su altı görüntüleri gibi kapsamlı veriler kullanarak iki türün bir ekip olarak çalıştığı sonucuna ulaştı.

1. Rol paylaşımı ve artık beslenme

Video görüntülerinde, Pasifik beyaz yan yunuslarının bir metre uzunluğa ulaşabilen somon balıklarını kovalarken “gözcü” görevi gördüğü ve katil balinaların da onları yakından takip ettiği görüldü.

• Avın Paylaşılması: Balinalar avlarını yakalayıp yüzeyde parçalara ayırarak diğer katil balinalarla paylaştıklarında, yunuslar da bu büyük avdan kalan artıkları yiyorlardı.
• Saldırganlık Eksikliği: Genellikle yeni avlarını şiddetle koruyan katil balinaların, yunusların artıkları yemesine karşı hiçbir saldırganlık göstermemesi, bu etkileşimin bir iş birliği olduğunu düşündüren güçlü bir kanıttı. Araştırmacılar, eğer yunuslar sadece bedava yemek için orada bulunan parazitler olsaydı, balinaların onları uzaklaştırmak için agresif davranabileceğini belirtti.

2. Akustik iletişim ve ekolokasyon

Araştırmacılar, vantuzlu kamera ve akustik etiketler kullanarak 30 metreden fazla derinlikte gerçekleşen etkileşimlere dair nadir veriler topladı.

• Dönüşümlü Ekolokasyon: Etiketler, yunusların ve balinaların seslerini sıklıkla eş zamanlı olarak algılıyordu. Fortune, hidrofonda dönüşümlü bir desen gözlemlediklerini, etiketli balinanın yankı ile yön bulmasından sonra bir sessizlik dönemi olduğunu ve ardından yunusların ekolokasyon seslerini duyduklarını belirtti.
• Gizlice Dinleme İhtimali: Bu durum, “İki tür de birbirini dinliyor mu? Gizlice birbirlerini mi dinliyorlar?” sorusunu gündeme getirdi.
• Akustik Görüş Alanının Artırılması: İki türün eş zamanlı ekolokasyon kullanması, balinaların geniş bir alana sahip olmaları göz önüne alındığında, avlanma sırasında akustik görüş alanını etkili bir şekilde artırabilecekleri ihtimalini ortaya çıkardı.

3. Diğer teorilerin reddi

Araştırmacılar, iş birliği teorisine ulaşmadan önce diğer olası açıklamaları değerlendirdi:

• Güvenlik Teorisi: Yunusların kendilerini katil balinaların (özellikle yunusları avlamayan kuzeyde yaşayan ekotipin) varlığında daha güvende hissetmeleri.
• Enerji Tasarrufu: Yunusların, balinaların yakınında ilerleyerek sürtünmeyi azaltmaktan fayda sağlamaları.
• Kleptoparazitizm (Yiyecek Çalma): Balinaların saldırganlık göstermemesi ve bölgelerinden uzaklaşmaması nedeniyle bu teori reddedildi.

Sosyal zeka ve Karadeniz yunusları

Katil balinalar ve yunuslar arasındaki bu şaşırtıcı iş birliği, deniz memelilerinin karmaşık sosyal zekası ve adaptasyon yeteneği üzerine ışık tutuyordu. Bu durum, Türkiye denizlerindeki yunus popülasyonları için de ilgi çekici bir karşılaştırma noktası sunuyordu.

Karadeniz ve Akdeniz’de yaşayan yunus türleri (mutur, afalina ve çizgili yunus) de sosyal zekalarıyla biliniyordu. Uzmanlar, bu araştırmadan elde edilen verilerin, Türkiye denizlerindeki yunusların avlanma gruplarını, sosyal yapılarını ve çevre koşullarına uyum stratejilerini daha iyi anlamak için kullanılabileceği noktasına dikkat çekiyordu. Özellikle av kaynaklarının azaldığı ve insan etkisinin arttığı deniz ortamlarında, türler arası iş birliği gibi beklenmedik davranışların ortaya çıkıp çıkmadığı, Türkiye’deki deniz bilimcileri için de bir araştırma alanı olmalıydı.

Avlanma kültüründe dönüşüm

Katil balinaların zekası ve güçlü avlanma kültürü yaygın olarak bilinse de, Dr. Fortune’un belirttiği gibi, somon avlarken genellikle “yalnız kurtlara” dönüşüyorlardı. Bu nedenle, başka bir türle iş birliği içinde avlandıklarını görmek, katil balinaların avlanma stratejilerini değiştirme ve geliştirme konusunda ne kadar uyumlu ve esnek olduklarının en güçlü kanıtıydı.

Bu iş birliği, doğadaki ilişkilerin ne kadar karmaşık ve akışkan olabileceğini gösteriyordu. İki türün de bu etkileşimden fayda sağlayıp sağlamadığı (örneğin, yunuslarla avlanan balinaların daha başarılı olup olmadığı) gelecekteki araştırmalarla netleşecekti. Ancak şimdiden, bu çalışma, deniz memelilerinin kültürel zenginliğini ve hayatta kalma adına kurdukları beklenmedik ortaklıkları anlamamız için yepyeni bir kapı aralıyordu. Bu, biyolojik zorunluluklar karşısında türler arası rekabetin yerini alabilen bir adaptasyon ve iş birliği öyküsüydü.

Kaynak: Scientific Reports Dergisi, Dalhousie Üniversitesi (Sarah Fortune), Britanya Kolombiya Üniversitesi, Leibniz Enstitüsü, Hakai Enstitüsü.