Avrupa’da yeşil ulaşımda İsveç lider! Bunu nasıl başardı?

Eurostat’ın son verilerine göre İsveç, 2023 yılında ulaşımda yenilenebilir enerji kullanımında yüzde 33,7’lik oranla Avrupa’da lider oldu. Bu oran, 2030 hedefini şimdiden gerçekleştiren tek ülke olarak İsveç’i öne çıkarıyor.

İsveç’in başarısında elektrikli araçların hızlı yaygınlaşması etkili olurken, asıl büyük katkıyı biyoyakıtlar sağlıyor. Ancak uzmanlar, biyoyakıtların çevresel sürdürülebilirliği konusunda tartışmaların sürdüğüne dikkat çekiyor.

Avrupa’da ulaşım ne kadar çevreci?

Eurostat verilerine göre 2023 yılında Avrupa Birliği genelinde ulaştırmada yenilenebilir enerjinin payı yüzde 10,8’e yükseldi. Bir önceki yıla kıyasla yüzde 1,2’lik bir artış kaydedildi.

Ancak 2030 yılına kadar ulaşımda yenilenebilir enerji kullanımını yüzde 29’a çıkarma hedefi için mevcut artışın hızlanması gerekiyor. 2024-2030 yılları arasında yıllık ortalama yüzde 2,6’lık bir büyüme şart.

Uzmanlar, yeni açıklanan verilerin gerçek tabloyu tam yansıtmadığı konusunda uyarıyor. Transport & Environment (T&E) adlı kampanya grubu, biyoyakıtların “çoğaltıcı mekanizmalar” ile olduğundan daha büyük gösterildiğini ve gerçekte yenilenebilir enerji payının yüzde 8 civarında olduğunu belirtiyor.

Biyoyakıtların ulaşımda artan rolü

Avrupa’da enerji sektörü büyük bir dönüşüm geçirirken, ulaşım sektörü de yenilenebilir enerji kaynaklarından giderek daha fazla faydalanıyor. 2023’te AB şebekesinde yenilenebilir enerjinin payı yüzde 45’e yükseldi ve bu, elektrikli araç kullanımının artmasıyla birleşerek ulaşımdaki yeşil enerji oranını yüzde 50 artırdı.

Ancak T&E, AB’nin yenilenebilir ulaşımında büyük payı biyoyakıtların oluşturduğunu ve bu yakıtların çevreye olan etkisinin tam olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.

2023 yılında AB taşımacılığında kullanılan tüm biyoyakıtların yüzde 40’ı gelişmiş ve atık biyoyakıt kategorisine giriyor. Bu biyoyakıtlar arasında:

• Kullanılmış yemeklik yağlar
• Hayvansal yağlar
• Palmiye artıkları

Bu malzemelerin büyük bölümü Asya’dan ithal ediliyor. Uzmanlara göre, biyoyakıt üretiminin artması, küresel tedarik zinciri üzerinde baskı yaratabilir ve sürdürülebilirliği sorgulanır hale getirebilir.

İsveç’in yeşil ulaşım modeli ne kadar sürdürülebilir?

İsveç, elektrikli araç kullanımının artışıyla yenilenebilir ulaşım alanında lider konuma gelirken, ülkenin ulaşım sektörü giderek daha fazla hayvansal yağ bazlı biyoyakıt kullanmaya başladı.

Hayvansal yağlar, hastalık bulaştırma riskine göre üç farklı kategoriye ayrılıyor. Ancak İsveç’in biyoyakıt talebi arttıkça, bu yağların diğer sektörlerde kullanılabilirliği azalıyor. Uzmanlar, bu durumun gıda sektörü gibi endüstrileri palmiye yağı gibi daha az sürdürülebilir alternatiflere yönlendirebileceğini belirtiyor.

Yenilenebilir enerji kullanımında öne çıkan ülkeler

Eurostat verilerine göre, ulaşımda yenilenebilir enerji kullanımında İsveç’i yüzde 20,7 ile Finlandiya takip ediyor. Hollanda (yüzde 13,4) ve Avusturya (yüzde 13,2) ise üçüncü ve dördüncü sırada yer alıyor.

2023 yılında yenilenebilir ulaşım enerjisini en fazla artıran ülkeler de belli oldu. İsveç, yüzde 4,9’luk artışla yine ilk sırada yer alırken, Avusturya ve Portekiz yenilenebilir ulaşımda yüzde 2,5 puanlık büyüme kaydetti.

Ancak T&E’ye göre, bu ülkelerdeki büyümenin büyük kısmı da gelişmiş ve atık biyoyakıt kullanımından kaynaklanıyor.

En yeşil ulaşım çözümü yenilenebilir elektrik

AB ülkeleri arasında elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla ulaşımda yenilenebilir elektrik kullanımını en fazla artıran ülkeler İsveç, Almanya ve Hollanda oldu.

2023 yılında AB’de karayolu taşımacılığında kullanılan yenilenebilir elektriğin yarısından fazlası bu üç ülkede tüketildi. Aynı yıl Belçika, Lüksemburg ve Portekiz yenilenebilir elektrikle çalışan araç kullanımında en büyük artışları kaydetti.

Sürdürülebilir ulaşım uzmanları, yenilenebilir elektrik kullanımının hızla artırılması gerektiğini vurguluyor. Transport & Environment uzmanı Simon Suzan, 2030 yenilenebilir enerji hedefinin büyük ölçüde yenilenebilir elektrik sayesinde karşılanabileceğini belirtiyor.

Elektrikli araç sayısının artması, AB şebekesindeki rüzgar ve güneş enerjisi üretiminin genişlemesiyle desteklenmeli. Özellikle AB’nin yol CO2 standartları, elektrikli otomobil, kamyonet ve ağır vasıtaların daha hızlı yaygınlaşmasını teşvik edecek şekilde düzenlenmeli.

Elektrifikasyon ve yenilenebilir kaynaklar öncelikli olmalı

Avrupa’nın ulaşımda yeşil dönüşümü hızlanırken, biyoyakıtların rolü ve sürdürülebilirliği tartışma konusu olmaya devam ediyor.

İsveç, yenilenebilir ulaşımda lider konumda olsa da, biyoyakıtlara bağımlılığı uzun vadede sorun yaratabilir. Uzmanlara göre, AB’nin ulaşımda yenilenebilir enerji hedeflerine ulaşmasının en sürdürülebilir yolu elektrikli araçların yaygınlaşması ve yenilenebilir enerji kaynaklarının artırılmasıdır.

2030’a kadar hedeflenen yüzde 29’luk yenilenebilir enerji payına ulaşmak için biyoyakıtlara olan bağımlılığı azaltıp, elektrikli araçlara yönelik yatırımların artırılması gerekiyor.