Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) ile İş Bankası, Marmara Denizi ve Kuzey Ege’deki endemik siyah mercan (Savalia savaglia) ve taş mercan (Cladocora caespitosa) türlerinin korunması için önemli bir adım attı. “Denizlerin Ormanları: Mercanlar” Projesi ile iklim değişikliği, kirlilik ve insan kaynaklı tehditlere karşı bu değerli ekosistemlerin korunması amaçlanıyor.
Gökçeada ve Bozcaada çevresini kapsayan proje, 3 yıl sürecek ve mercan popülasyonlarının haritalandırılması ile iklim değişikliğinin etkilerinin izlenmesini de içerecek.
Projenin kapsamı ve hedefleri
İklim değişikliği, kirlilik, hedef dışı avcılık ve süs eşyası olarak kullanılma gibi çeşitli tehditlerle karşı karşıya bulunan mercanlar için başlatılan projenin ilk çalışması ve tanıtım toplantısı, Gökçeada’da TÜDAV’a ait MARU araştırma gemisinde gerçekleştirildi. Toplantıya İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri İzlem Erdem ile TÜDAV Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk katıldı.
Çalışmalar kapsamında şunlar planlanıyor:
- Mercan popülasyonlarının haritalandırılması: Uzaktan kumandalı araçlar (ROV) ve taramalı sonar sistemleri kullanılarak yayılım alanları belirlenecek ve bilimsel altyapı oluşturulacak.
- İklim değişikliğinin etkilerinin izlenmesi: Mercanlar üzerindeki iklim değişikliği etkileri uzun vadeli gözlemlerle takip edilecek. Ölü mercan örnekleri üzerinden yapılan analizlerle iklimsel değişimlerin etkisi bilimsel olarak kayıt altına alınacak.
- Doğal yaşam alanlarının korunması: Özellikle hayalet ağlar nedeniyle tehdit altında bulunan bölgelerde temizlik çalışmaları yürütülecek.
- Trol avcılığının etkilerinin belirlenmesi: Mercan ekosistemleri üzerindeki etkilerini tespit etmek amacıyla envanter çalışmaları yapılacak.
- Yasa dışı avcılığın önlenmesi: Balıkçılarla işbirliği kurularak farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.
- Eğitim ve bilinçlendirme: Proje çerçevesinde İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Bursa ve Balıkesir’deki okullarda öğrencilere yönelik seminerler düzenlenerek hem kamuoyunda hem de genç kuşaklarda denizlerin korunmasına yönelik bilinç geliştirilmesi hedefleniyor.
Mercanların önemi ve karşı karşıya oldukları tehditler
Prof. Dr. Bayram Öztürk, toplantıda yaptığı konuşmada, mercanların deniz çayırlarından sonra Akdeniz’in en önemli ikinci ekosistemi kabul edildiğini belirtti. 400’ün üzerinde canlı türüne ev sahipliği yapan taş mercanlar ile siyah mercanların, balıkçılıkta kullanılan ağlar nedeniyle yerlerinden oynadığını ve ölümlerine yol açtığını ifade etti.
Öztürk, iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle taş mercanlardaki beyazlaşmanın sadece mercanların değil, barındırdığı türlerin kaybına da neden olabileceğine dikkat çekti:
“Özellikle son 50 yılda Akdeniz’de deniz suyu sıcaklıkları ortalama 1,5 derece, Kuzey Ege’de ise 1,6 derece arttı. Bu nedenle taş mercanların durumunu yakından izlemek, deniz ekosistemlerinin geleceği için kritik öneme sahip. Taş mercanlar, yalnızca iklim değişikliğiyle değil aynı zamanda insan kaynaklı tehditlerle de karşı karşıya. Koloni halinde yaşayan taş mercanlar, Akdeniz’de hedef dışı avlanan ve nesilleri tehlikede olan türler arasında bulunuyor.”
Fosil niteliği taşıyan bu türlerin Akdeniz’de en az 10 bin yıllık geçmişe sahip olduğunu belirten Öztürk, “Yılda sadece 2 ila 5 milimetre büyüyebilen taş mercanlar, yavaş gelişimleri nedeniyle son derece hassas. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’nde yer alan bu tür, 2022 yılında bizim önerimizle Türkiye’de yasal koruma altına alındı. Şimdi ise İş Bankasının desteğiyle başlattığımız yeni projeyle mercanları koruyarak deniz ekosisteminin sürdürülebilirliğine katkı sağlamayı hedefliyoruz,” ifadelerini kullandı.
Ortak akıl ve bilinçlendirme vurgusu
İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı İzlem Erdem, TÜDAV ile 2023’te “Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları” Projesi’ni hayata geçirdiklerini hatırlatarak, şimdi de Akdeniz Havzası açısından ikinci büyük ekosistem olan mercanların korunması için çalışma başlattıklarını belirtti.
Erdem, ekosistemi canlı tutmayı amaçladıklarını dile getirerek, “Buradan doğru veri akışı sağlayarak başka projelerin de önünü açmak istiyoruz. Bu tür bir çalışmayı tek bir kurumun yürütmesi zor ancak hep birlikte bu bilince sahip olursak ve bu doğrultuda adımlar atabilirsek gerçekten etkili ve olumlu sonuçlara ulaşabiliriz. Bu nedenle projedeki ilk hedeflerimizden biri de çevre illerde bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri yürütmek,” diye konuştu.
“Denizlerin Ormanları: Mercanlar” Projesi, Türkiye’nin deniz biyoçeşitliliğini koruma çabalarında önemli bir adım niteliği taşıyor. Bu tür projelerin yaygınlaşması ve kamuoyu desteği alması, deniz ekosistemlerinin geleceği için büyük önem taşıyor.
Fotoğraf: Scorn Pion
