Dünya genelinde 2024 yılında devreye alınan yeni kömür santrali kapasitesi, son 20 yılın en düşük seviyesine geriledi.
Global Energy Monitor’ün yayımladığı “Yükseliş ve Çöküş” raporuna göre, kömür kullanımındaki bu düşüş, yenilenebilir enerjiye yönelimin arttığının güçlü bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
Kömür kapasitesi küresel ölçekte geriliyor
Rapora göre, 2023 yılında 44 gigavatlık yeni kömür santrali kapasitesi devreye alındı. Ancak, aynı dönemde 25,2 gigavatlık kömür santrali kapatıldı. Böylece, küresel kömür kapasitesi 18,8 gigavat artarak yıllık bazda %1’in altında büyüme gösterdi.
Haftalık Çevre Bültenine Kaydolun
En önemli haberleri anında alın
Bu rakam, son 20 yılın en düşük seviyesi olarak dikkat çekerken, 2004-2024 yılları arasında yıllık ortalama 72 gigavat olan yeni kömür kapasitesinin yaklaşık 30 gigavat altında kaldı.
TAVSİYE EDİLEN
Avrupa Birliği (AB), kömür santrallerini hızla devreden çıkararak bu düşüşü hızlandıran bölgelerden biri oldu. 2023’te 2,7 gigavatlık kömür santrali kapatılırken, bu rakam 2024’te 11 gigavata yükseldi. Almanya 6,7 gigavatla en fazla santral kapatan ülke olurken, Birleşik Krallık da son kömür santralini tamamen kapattı.
ABD ve Güneydoğu Asya’da da kömürden çıkış sürüyor
ABD’de geçen yıl 4,7 gigavatlık kömür santrali kapatıldı. Bu, 2015’ten bu yana en düşük seviye olsa da, ülkede kömür kapasitesinin yarısının 2035 yılına kadar aşamalı olarak kapatılması planlanıyor.
Güneydoğu Asya’da Endonezya ve Malezya kömürden çıkış planlarını sürdürürken, Filipinler kömür santrali izinlerini durdurma kararı aldı. Vietnam’da ise adil dönüşüm planları geliştirilerek yenilenebilir enerjiye geçiş destekleniyor.
Çin ve Hindistan kömür kullanımında ayrışıyor
Dünya genelinde kömür santrali projeleri azalırken, Çin ve Hindistan bu trende uymuyor.
Çin, 2024 yılında rekor seviyede yeni kömür santrali inşasına başladı. Eğer bu santraller kontrol altına alınmazsa, ülkenin 2025’te kömür tüketiminin zirveye ulaşmasının ardından düşüşe geçme taahhüdü tehlikeye girebilir.
Benzer şekilde, Hindistan da 2023 yılında rekor sayıda yeni kömür santrali önerisinde bulundu. Hükümet, kömür kullanımını azaltma sözü verse de, bu planın ne zaman başlayacağına dair net bir takvim sunmadı.
OECD ülkelerinde kömür santrali önerileri hızla azalıyor
OECD üyesi 38 ülkede yeni kömür santrali önerileri, 2015 yılında 142 seviyesindeyken, 2024’te sadece 5’e düştü. Bu da gelişmiş ülkelerin büyük ölçüde kömürden vazgeçtiğini gösteriyor.
Rapora göre, 2024 yılında yalnızca 8 ülke yeni kömür santrali önerisinde bulundu. Bu sayı 2023’te 12’ydi. Latin Amerika’da Brezilya ve Honduras’ta kömür santrali projeleri beklerken, Panama 2026’ya kadar kömürden tamamen çıkma taahhüdünde bulundu.
Türkiye kömürden çıkış sürecini takip ediyor
Türkiye de küresel eğilimi takip eden ülkeler arasında. 2010’dan bu yana 92 gigavatın üzerinde kömür santrali projesi iptal edildi. Bu rakam, Türkiye’de şu anda işletmede olan kömür santrallerinin yaklaşık 5 katına eşit.
Türkiye’de halen devam eden tek yeni santral projesi, Kahramanmaraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmek istenen 688 megavatlık iki ünite olarak öne çıkıyor.
Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Sorumlusu Elif Cansu İlhan, Türkiye’nin kömür santrali projelerini iptal ederek yenilenebilir enerji yatırımlarını hızlandırdığını ve dünyadaki eğilimleri takip ettiğini vurguluyor. İlhan, Afşin-Elbistan A Santrali ek ünitelerinin de iptal edilmesiyle, Türkiye’nin daha güçlü bir ekonomiye ve insana yakışır iş fırsatlarına sahip olabileceğini belirtiyor.
Kömürün geleceği belirsiz
Global Energy Monitor’ün raporuna göre, dünya genelinde kömürden çıkış hız kazanırken, bazı ülkeler hala bu enerji kaynağına bağımlı kalmaya devam ediyor. Ancak, yenilenebilir enerji yatırımlarının hızlanması ve hükümetlerin net politikalar belirlemesiyle kömürün giderek devre dışı kalacağı öngörülüyor.
Kömür santrallerinin kapanma hızı arttıkça, temiz enerji dönüşümünün tam anlamıyla gerçekleşmesi için uluslararası iş birliği ve ekonomik teşvikler büyük önem taşıyor.
Fotoğraf: Dominik Vanyi
