Dünya genelinde 160 araştırmacının hazırladığı çığır açan Küresel Tipping Points (Dönüm Noktaları) Raporu, küresel ısınmanın beklenenden daha erken bir şekilde tehlikeli ekolojik eşikleri aştığı konusunda sert bir uyarıda bulundu.
Rapora göre, deniz sıcak hava dalgalarının tetiklediği mercan resiflerinin neredeyse geri döndürülemez bir şekilde yok olması, iklim kaynaklı ekosistem çöküşünün ilk “eşik noktası” olarak tanımlanıyor. Bu çarpıcı uyarı, Kasım ayında Brezilya’daki Amazon yağmur ormanlarının kıyısında düzenlenecek olan kritik COP30 iklim zirvesinden sadece haftalar önce geldi.
Raporda, sadece mercan resifleri değil, aynı zamanda Amazon yağmur ormanlarının kendisinin de çökme riskinin, ortalama küresel sıcaklığın 1,5 santigrat derecenin biraz üzerine çıkmasıyla tetikleneceği öngörülüyor ve Amazon için tahmin edilen eşik değeri aşağı çekiliyor. Peki, sanayi öncesi döneme göre ortalama 1,3-1,4 santigrat derece artan sıcaklıklar, dünyayı ne kadar hızlı ve geri döndürülemez bir felakete sürüklüyor? Kuzey Avrupa’yı ılıman tutan hayati okyanus akıntısı AMOC’un bozulma tehlikesi bu denklemin neresinde yer alıyor?
Geri dönüşsüz bir eşiğin aşılması: Mercan resifleri çöküyor
Küresel Tipping Points Raporu’nun en acil uyarısı, okyanuslardaki hızlı değişimlere odaklanıyor. Mercan resifleri, dünya deniz yaşamının yaklaşık dörtte birini barındıran ve besleyen, ekolojik açıdan hayati öneme sahip sistemlerdir.
Tavsiye Edilen Haberler
-
SürdürülebilirlikTürkiye Sigorta tarafından “Su Raporu” yayımlandı -
-
-
- İlk Eşik Noktası: Bilim insanları, mercan resiflerinin yok olmasını iklim kaynaklı ekosistem çöküşünün ilk “eşik noktası” olarak ilan etti.
- Küresel Beyazlama: Son iki yıl, Dünya’nın kayıtlardaki en sıcak yıllarıydı. Deniz sıcak hava dalgaları, dünya resiflerinin %84’ünü beyazlamaya ve geri döndürülemez strese yol açtı. Avustralya Büyük Set Resifi ve diğer mercan sistemleri üzerinde yapılan araştırmalar, mercan popülasyonlarında rekor kayıplar yaşandığını gösteriyor.
- Geri Dönüş İçin Gerekli Koşul: Bilim insanları, mercanların toparlanabilmesi için küresel sıcaklıkların acilen sanayi öncesi ortalamanın sadece 1 santigrat derece üzerine düşürülmesi gerektiğini vurguluyor; bu, mevcut
–
‘lik artışın çok altında bir hedef.
Exeter Üniversitesi’nden raporun baş yazarı Tim Lenton, “Değişim şu anda, trajik bir şekilde, iklimin bazı kısımlarında, biyosferde hızla gerçekleşiyor” diyerek durumun ciddiyetini özetledi.
Amazon ve AMOC tehlikesi: İki devrilme noktası daha
Küresel Tipping Points Raporu, mercanların yanı sıra, iki devasa sistemin daha eşik noktasının tehlikeli bir şekilde yaklaştığını veya aşıldığını belirtiyor:
- Amazon Yağmur Ormanları: Ormansızlaşma oranlarıyla birleştiğinde, ortalama küresel sıcaklığın sadece üzerine çıkmasıyla Amazon sisteminin çökme riski altında olduğu tahmin ediliyor. Bu çökme, Amazon’un dev bir karbon yutağı olmaktan çıkıp, atmosfere büyük miktarda karbon salan bir kaynağa dönüşmesi anlamına gelebilir.
- Atlantik Meridyen Devir Daimi (AMOC): Kuzey Avrupa’da ılıman kışların yaşanmasını sağlayan bu hayati okyanus akıntısının da bozulma tehlikesi bulunuyor. AMOC’un çökmesi, Kuzey Avrupa’da sıcaklıkların aniden
–
düşmesine, ABD’nin doğu yakasında deniz seviyelerinin yükselmesine ve küresel çapta yağış düzenlerinin bozulmasına neden olabilir. Bilim insanları, sera gazı salımları bu şekilde devam ederse, AMOC’un bu yüzyılın ortalarında tamamen durabileceği uyarısında bulunuyor.
COP30 ve Türkiye için ne anlama geliyor?
Raporun yayımlanma zamanlaması, bu yıl Amazon yağmur ormanlarının kıyısındaki Brezilya’da düzenlenecek olan COP30 iklim zirvesi öncesinde ülkelere, iklim değişikliğine yol açan karbon emisyonlarını azaltmak için çabalarını hızlandırmaları yönünde güçlü bir baskı oluşturuyor.
- Küresel Sorumluluk: Avustralya CSIRO İklim Bilimi Merkezi’nden Pep Canadell’in belirttiği gibi, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin kapsamı ve büyüklüğü her yıl artıyor. Ulusal politikalara göre dünya bu yüzyılda yaklaşık ‘lik felaket boyutunda bir ısınmaya doğru ilerliyor.
- Olumlu İşaretler: Tim Lenton, umudu korumak adına, yenilenebilir enerji kaynaklarının bu yıl ilk kez kömürden daha fazla elektrik ürettiği gibi, fosil yakıtların aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması konusunda bazı olumlu işaretler olduğunu da ekledi.
- Türkiye Bağlantısı: Türkiye, iklim dönüm noktalarından biri olan Akdeniz Bölgesi’ndeki deniz sıcaklıklarındaki artış ve aşırı hava olayları gibi etkilerle doğrudan karşı karşıyadır. Küresel sıcaklık artışının ‘nin üzerine çıkması, Türkiye’de kuraklık, orman yangınları ve sel gibi felaketlerin sıklığını ve şiddetini daha da artıracaktır. Bu nedenle, Türkiye’nin daha önce analiz edilen haberlerdeki yetersiz NDC taahhüdünü (emisyon artışını kontrol altına alma, kesinti yapmama) acilen revize etmesi ve küresel çabalara uyum sağlaması hayati önem taşımaktadır.
Yorum
Küresel Tipping Points Raporu, iklim krizini “gelecekteki bir tehdit” olmaktan çıkarıp, “şu anda gerçekleşen bir felaket” olarak tanımlıyor. Mercan resiflerinin geri döndürülemez çöküşü, gezegenimizin ekolojik savunma hatlarının kırılmaya başladığının somut kanıtıdır. Artık sadece sıcaklık hedeflerini tutturmaktan değil, halihazırda tetiklenmiş olan geri dönüşü olmayan zincirleme reaksiyonları en aza indirmekten bahsediyoruz.
COP30’un Amazon kıyısında yapılması, dünyanın dikkatini Amazon’un ve biyoçeşitliliğin korunmasına çekmek için eşsiz bir fırsattır. Ancak raporun gösterdiği gibi, boş vaatler yerine fosil yakıtlardan hızlı ve tam bir çıkış taahhüdü gerekiyor. ‘lik ısınma yolu, medeniyetin işleyişini temelden değiştirecek bir felaket senaryosudur. Bilim insanlarının “hâlâ bir miktar kontrolümüz var” şeklindeki umutlu çağrısı, eylem için son uyarı zili olarak algılanmalıdır.
Kaynak: Küresel Tipping Points Raporu, Exeter Üniversitesi, CSIRO İklim Bilimi Merkezi, The Guardian