Havai fişekler, kutlamalar ve özel günlerin vazgeçilmez unsurlarından biri olarak görülse de, çevreye ve hayvanlara verdiği zararlar nedeniyle ciddi eleştiriler alıyor. Uzmanlar, havai fişeklerin hayvanların ölümüne veya yaralanmasına yol açmasının yanı sıra hava ve toprak kirliliğine de neden olduğunu belirtiyor.
2023 yılında Avustralyalı bilim insanları tarafından yayımlanan “Bir Saman Alevi Olmaktan Öte: Havai Fişeklerin Çevreye Uzun ve Kısa Dönemli Etkileri” başlıklı araştırma, bu eğlence aracının çevresel zararlarını detaylı şekilde inceliyor.
Hayvanlar üzerindeki olumsuz etkileri
Havai fişeklerin yarattığı yüksek ses ve ani ışık patlamaları, birçok hayvan türü için ölümcül bir stres kaynağı oluşturuyor. Ortalama 100-200 metre yükselen ve 100-150 metre çapındaki alanı etkileyen havai fişeklerin çıkardığı ses seviyesi 85 desibele kadar ulaşabiliyor, bu da kulak zarına zarar verebilecek seviyede.
Şehir hayatına bir dereceye kadar uyum sağlayabilen hayvanlar bile, havai fişeklerin neden olduğu ses kirliliğine adapte olamıyor. Özellikle evcil ve çiftlik hayvanları, havai fişeklerden doğrudan etkileniyor.
Tavsiye Edilen Haberler
-
-
-
-
Köşe YazarlarıNeden karbon depolama iklim krizini çözemez?
Araştırmada, farklı ülkelerden çeşitli örnekler sunuluyor:
✅ Yeni Zelanda’da yapılan bir ankette, hayvan sahiplerinin %74,4’ü, evcil hayvanlarının havai fişekler nedeniyle korku yaşadığını bildirdi.
✅ At sahipleri, havai fişeklerin patlamasıyla atların panik halinde koşarak çitlere çarptığını ve yaralandığını belirtti.
✅ Almanya’daki bir hayvanat bahçesinde, havai fişek gösterilerinden sonra küçük memelilerin ve kuşların iki gün boyunca stresli davranışlar sergilediği gözlemlendi.
Kızıl kanatlı karatavuk felaketi
Havai fişeklerin kitlesel hayvan ölümlerine neden olduğu olaylar arasında ABD’nin Arkansas eyaletindeki Beebe kentinde yaşanan felaket dikkat çekiyor.
- 2011 ve 2012 yeni yıl kutlamalarında, havai fişeklerden korkan binlerce kızıl kanatlı karatavuk, kışlık tüneklerinden kaçarak havada birbirlerine çarpıp öldü.
- İsviçre’deki Zürih Gölü’nde, yeni yıl kutlamaları sırasında bölgedeki kuğu, kaz ve ördek popülasyonunun %26-35 oranında azaldığı ve bu kaybın eski haline dönmesinin 3 ila 10 gün sürdüğü tespit edildi.
Bu tür olaylar, havai fişeklerin sadece kısa süreli bir rahatsızlık yaratmadığını, aynı zamanda ekosistem üzerinde uzun vadeli etkiler bıraktığını gösteriyor.
Üreme başarısını olumsuz etkiliyor
Havai fişeklerin etkileri yalnızca anlık korku ve yaralanmalarla sınırlı değil; hayvanların üreme başarısını da olumsuz yönde etkileyebiliyor.
- İspanya’nın Valensiya kentinde, nisan ve mayıs aylarında düzenlenen festivallerde havai fişeklerin yoğun şekilde kullanıldığı tespit edildi.
- Araştırmalar, festival bölgelerindeki bayağı serçelerin üreme başarısının, festivalin olmadığı bölgelere kıyasla daha düşük olduğunu gösterdi.
- 2020’de COVID-19 nedeniyle festivallerin iptal edilmesiyle, üreme oranları her iki bölgede de eşitlendi.
Bu bulgular, havai fişeklerin ekosistem üzerindeki etkisinin çok daha geniş kapsamlı olabileceğini kanıtlıyor.
Hava ve toprak kirliliği: Görünmeyen tehdit
Havai fişeklerin neden olduğu hava ve toprak kirliliği, göz ardı edilen ancak ciddi çevresel sorunlara yol açan bir faktör.
Araştırmalara göre, havai fişekler:
☠ Kükürtdioksit, karbondioksit, karbonmonoksit, alüminyum ve manganez gibi zehirli gazlar yayarak havanın kalitesini düşürüyor.
☠ Gösterilerden sonra ilk 24 saat içinde havadaki partikül madde seviyesi 5 kat artabiliyor.
☠ İnorganik anyon perklorat, suya karışarak bitkiler, böcekler, balıklar ve memeliler üzerinde ciddi sağlık sorunlarına neden oluyor.
Perkloratların canlılar üzerindeki olumsuz etkileri:
⚠ Tiroid hormon üretimini azaltarak gelişimsel bozukluklara yol açabiliyor.
⚠ Üreme sistemini etkileyerek doğurganlık oranlarını düşürebiliyor.
⚠ Kanser ve nörolojik hastalık riskini artırabiliyor.
Perklorat ve diğer ağır metallerin besin zincirine karışma riski, sadece hayvanlar için değil, insanlar için de ciddi bir tehdit oluşturuyor.
“Havai fişekler modern çağa yakışmıyor”
Avustralya’daki Curtin Üniversitesi’nden Doç. Dr. Bill Bateman, havai fişeklerin çevresel etkilerinin sanılandan çok daha büyük olduğunu vurguluyor.
❝Gürültü kirliliği gibi kısa vadeli etkilerinin yanı sıra, hava ve toprak kirliliği nedeniyle uzun vadeli zararları da var. Kutlamaların getirdiği kirlilik, nefes almamızdan hayvanların gelecekteki üreme başarısına kadar her şeyi etkileyebilir.❞
Doğa ve yaban hayatı fotoğrafçısı Alper Tüydeş ise, havai fişeklerin özellikle koruma altındaki alanlarda yaratacağı tahribata dikkat çekerek şunları söylüyor:
❝Milli parklar gibi korunması gereken alanlarda havai fişek kullanımı tam anlamıyla bir felaket. Yılbaşı kutlamalarında Uludağ, Erciyes, Kartalkaya gibi milli parklarda havai fişek atılması, tüfekle rastgele ateş etmekten farklı değil.❞
Alternatif kutlama yöntemleri mümkün mü?
Tüydeş, havai fişeklere alternatif olarak daha çevreci kutlama yöntemlerine yönelinmesi gerektiğini belirtiyor.
✅ Drone ışık gösterileri
✅ Lazer gösterileri
✅ Sessiz havai fişekler
Bu teknolojiler, daha düşük maliyetle, daha etkileyici görsel şovlar sunarken, çevreye zarar vermiyor.
Eğlenceden daha önemli bir gerçek var
Havai fişekler, doğaya ve hayvanlara verdiği zararlar nedeniyle modern çağa uygun bir kutlama yöntemi olmaktan çıkıyor. Bilim insanları, daha sürdürülebilir kutlama yöntemlerine geçilmesi gerektiğini vurguluyor.
🚨 Havai fişekler, hayvanların panik halinde kaçmasına, yaralanmasına ve ölmesine yol açıyor.
🚨 Hava ve toprak kirliliğine neden olarak ekosisteme zarar veriyor.
🚨 Partikül maddeler ve ağır metaller insan sağlığı için tehlike oluşturuyor.
🚨 Alternatif olarak drone ve lazer gösterileri tercih edilebilir.
Çevre dostu bir gelecek için havai fişeklere veda etme zamanı gelmiş olabilir.
