Kömürün elektrik üretimindeki payı 100 yıl sonra ilk kez yüzde 33’ün altına düşecek

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından yayımlanan “2025 Elektrik Piyasası Yarıyıl Raporu”na göre, küresel elektrik talebinin bu yıl yüzde 3,3 artması bekleniyor. Bu artışla birlikte, kömürün elektrik üretimindeki payı yaklaşık 100 yıl sonra ilk kez yüzde 33’ün altına gerileyecek. Rapor, dünya genelinde elektrik tüketiminin 2026’da 29 bin teravatsaatin üzerine çıkarak rekor kıracağını öngörüyor.

Talep artışının arkasındaki dinamizm

Sanayi üretimindeki artış, klima kullanımının yaygınlaşması, veri merkezlerinin büyümesi ve elektrifikasyon sürecinin hızlanması, elektrik talebindeki bu güçlü artışın başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Elektrik talebinin, toplam enerji talebine kıyasla 2025’te 2 kat daha hızlı artması bekleniyor.

Rapora göre, elektrik talebindeki artışın yüzde 60’ı Çin ve Hindistan kaynaklı olacak. Çin’de 2024’te yüzde 7 olan artışın, bu yıl yüzde 5’e gerilemesi beklense de 2026’da yeniden hızlanarak yüzde 5,7’ye çıkacağı tahmin ediliyor. Hindistan’da ise geçen yıl yüzde 6 olan talep artışının bu yıl yüzde 4, 2026’da ise yüzde 6,6 olacağı öngörülüyor. ABD’de veri merkezlerinin etkisiyle 2025’te yüzde 2,3, 2026’da ise yüzde 2,2 büyüme bekleniyor. Avrupa Birliği’nde (AB) ise 2025’te yüzde 1,1, 2026’da yüzde 1,5’lik kademeli bir toparlanma öngörülüyor.

Yenilenebilir enerji yükselişte, kömür geriliyor

Bu artan talebi karşılamak için elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payı hızla yükseliyor. Rüzgar ve güneşten elde edilen elektrik üretiminin 2024’te 4 bin teravatsaati geçtikten sonra, 2025’te 5 bin teravatsaati, 2026’da ise 6 bin teravatsaati aşacağı tahmin ediliyor. Güneş ve rüzgarın toplam elektrik üretimindeki payının, 2024’teki yüzde 15’ten 2025’te yüzde 17’ye, 2026’da ise yüzde 20’ye çıkması bekleniyor. Bu iki kaynak, 2025’teki elektrik talep artışının yüzde 90’ından fazlasını karşılayacak.

Yenilenebilir enerji kaynaklarındaki bu büyüme, kömürün elektrik üretimindeki tarihi ağırlığını azaltıyor. IEA’ya göre, bu yıl ya da en geç 2026’da yenilenebilir kaynaklardan yapılan elektrik üretimi, kömürü geçecek. Bu dönüm noktasının ardından kömürün küresel elektrik üretimindeki payı 100 yıl sonra ilk kez yüzde 33’ün altına inecek. 2024’te yüzde 1,3 artan küresel kömür üretimi, 2025’te yüzde 0,5 düşecek, 2026’da ise yüzde 1,3 daralacak.

Emisyonlarda azalma bekleniyor

Emisyon tarafında ise elektrik sektöründen kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının 2025’te yatay seyretmesi, 2026’da ise yüzde 1’e yakın gerilemesi bekleniyor.

IEA, kömürün gerileyen rolü karşısında, düşük emisyonlu üretimin entegrasyonu için daha esnek şebeke altyapısı, depolama çözümleri ve uygun piyasa düzenlemeleri gerektiğini vurguluyor. Rapora göre, özellikle Almanya, Hollanda ve İspanya gibi ülkelerde artan negatif elektrik fiyatları ve yaşanan kesintiler, dönüşen elektrik sisteminde güvenilirlik ve esnekliğin önemini bir kez daha ortaya koyuyor.

Bu rapor, küresel enerji piyasasının geleceğine dair önemli ipuçları sunarken, yenilenebilir enerjinin yükselişiyle birlikte kömürün payının azalmaya devam edeceğini gösteriyor. Ancak bu geçiş sürecinde şebeke güvenilirliği ve esnekliği kritik önem taşıyor.

Fotoğraf: Vedrana Filipović