İklim için 350 ve Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) tarafından yayımlanan “Türkiye’deki Bankaların İklim Değişikliğine Yaklaşımı Raporu”nun dördüncü sayısında, bankacılık sektörünün iklim taahhütleri masaya yatırıldı.
Rapora göre, Türkiye’deki bankalar sürdürülebilir finansman hacmini 2024 sonu itibarıyla 20 milyar doların üzerine taşıyarak ve yeşil tahvilleri artırarak olumlu adımlar atmış olsa da, bu çabalar sektörün iklim riskini dönüştürmek ve 2050 net sıfır hedeflerine ulaşmak için yeterli değildir.
Bu gelişme neden önemli? İncelenen 17 bankanın 11’inde yeni kömür finansmanından çıkış, mevcut kömür projelerinden çıkış veya net sıfır taahhütlerinden bir veya daha fazlasının eksikliği dikkat çekmektedir. En kritik eksiklik, banka taahhütlerinin çoğunlukla 2050 ve sonrasına yönelik olup, kısa ve orta vadeli somut yol haritalarının yok denecek kadar az olmasıdır.
Tavsiye Edilen Haberler
-
-
-
-
Eko-SözlükSıvı hava nedir ve neden depoluyoruz?
SEFiA Kıdemli Enerji Analisti Dr. Evrim Özyorulmaz Akcura, bu durumun, “bankaların iklim stratejilerinin yeterince sağlam bir zemine oturmadığını” ve sistemli bir dönüşümün ertelenmesine yol açabileceğini belirtmektedir. Sektördeki “geçiş riski” (düşük karbon ekonomisine geçişte varlık değer kayıpları ve finansal istikrarsızlık olasılığı) bu gecikmeler nedeniyle yükselmektedir.
Kömür finansmanında durağanlık ve 2050 sonrası hedeflerin tehlikesi
Raporda, 2024 yılındaki tablo, Türkiye bankacılık sektörünün kömür finansmanı konusundaki pozisyonunda kayda değer bir ilerleme olmadığını gösteriyor:
| Taahhüt Tipi | Banka Sayısı (Değişiklik) | Açıklama |
| Yeni Kömür Projesi Finansmanı | 11 (değişiklik yok) | Yeni kömür projelerini finanse etmeme taahhüdü veren banka sayısı değişmedi. |
| Mevcut Kömür Projesinden Çıkış | 6 (değişiklik yok) | Mevcut kömür finansmanından çıkış taahhüdü veren banka sayısı değişmedi. |
| Net-Sıfır Hedefi | 13 önceki 12’den yükseldi | Net sıfır hedefini açıklayan banka sayısı 1 artış gösterdi. |
Stratejik gecikmenin maliyeti
Dr. Evrim Özyorulmaz Akcura’nın vurguladığı gibi, bankaların büyük bir kısmı net sıfır hedeflerini 2050 gibi uzak bir tarihe koyarken, bu hedeflere ulaşmak için hayati önem taşıyan 5-10 yıllık somut yol haritalarının eksikliği, sektörde derin bir endişe kaynağıdır. Uzun vadeli hedeflerin, ara hedeflerle desteklenmemesi, eylemlerin sürekli ertelenmesine ve bu durumun finansal sistemin bütününü ilgilendiren “geçiş riski”ni artırmasına neden olmaktadır.
Raporlama standartlarında ilerleme, uygulamada tutarsızlık
2023 sonunda Kamu Gözetimi Kurumu (KGK) tarafından yayımlanan Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları, AB denetim ve raporlama standartlarıyla uyumlu olması nedeniyle olumlu bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir. Bu standartlar 2024 itibarıyla büyük ölçekli şirketler için zorunlu hale gelmiştir ve bankaların karbon ayak izi, finansal iklim riskleri gibi konularda detaylı veri sunmasını sağlamaktadır.
Ancak rapor, bu yasal zorunluluğa rağmen uygulamada tutarsızlıklar yaşandığını ve veri toplama süreçlerinin yeterince kurumsallaşmadığını belirtiyor. Uzmanlar, denetim standartları netleşmez ve bankalar arası raporlama pratikleri birleşmezse, Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları’nın potansiyelini tam olarak gerçekleştiremeyeceği uyarısında bulunuyor.
Finansal sistemin güvenirliği ve küresel kırılganlık
İklim için 350 Derneği Koordinatörü Efe Baysal, küresel ölçekte dahi finans sektörünün iklim hedefleri konusunda zorluklar yaşadığını hatırlatıyor. Net-Zero Banking Alliance (NZBA) gibi önemli bir uluslararası platformun faaliyetlerini askıya alması, taahhüt temelli iklim finansmanı yaklaşımının kırılganlığını ve ortak tutumdaki zafiyeti ortaya koymaktadır.
Baysal, “Bankacılık sektörünün ‘geçiş riski’, düşük karbon ekonomisine geçiş sırasında ortaya çıkacak varlık değer kayıpları ve finansal istikrarsızlık olasılığının yükselmesidir” diyerek, bu riskin Türkiye finansal sistemi için de ne kadar önemli olduğunu vurguluyor. Güvenilir bir finansal sistem ve sürdürülebilirlik için bankaların:
- Tutarlı hedefler koyması.
- Finanse edilen emisyonlarını ölçmesi.
- Şeffaf raporlama kapasitesini geliştirmesi gerekmektedir.
Geçiş finansmanının önemi
Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefi, büyük ölçüde bankacılık sektörünün atacağı adımlara ve yaratacağı sürdürülebilir finansman hacmine bağlıdır. Raporda belirtilen 20 milyar dolarlık sürdürülebilir finansman hacminin aşılması olumlu bir gösterge olsa da, bu finansmanın büyük bir kısmının gerçekten kahverengi (yüksek karbonlu) varlıkların yeşile dönüştürülmesine (geçiş finansmanı) yönlendirilmesi gerekmektedir.
Türkiye’nin bankacılık sektöründeki kamu bankalarının (Halkbank, Vakıfbank, Ziraat Bankası) ve yatırım bankalarının (Türk Eximbank, TKYB) kömür ve net sıfır konusundaki taahhüt eksiklikleri, Türkiye ekonomisinin kilit birimlerinin iklim dönüşümüne olan yavaş ve isteksiz yaklaşımını yansıtmaktadır. Regülatörlerin, bu bankaları kısa vadeli, ölçülebilir ve şeffaf iklim hedefleri koymaya zorlaması, ulusal net sıfır hedefine ulaşmak için hayati öneme sahiptir.
Yorum
İklim için 350 ve SEFiA raporu, Türkiye bankacılık sektörünün iklim taahhütlerindeki "göz boyama" ve "ertelenmiş dönüşüm" riskine işaret eden kritik bir uyarıdır. 2050'ye yönelik uzak hedefler belirlemek kolaydır; zor olan ise 5 veya10 yıllık somut ara hedeflerle bu yolda ilerlemektir. Kömür finansmanındaki durağanlık ve uluslararası taahhüt platformlarındaki zafiyetler, sektörün kendi finansal güvenilirliğini riske attığını gösteriyor. Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları gibi yasal çerçevelerin varlığına rağmen uygulamadaki tutarsızlıklar, yetkililere bu standartların denetimini sıkılaştırma zorunluluğunu hatırlatmaktadır. Finansman, düşük karbon ekonomisine geçişin motorudur; bu motorun yavaşlaması veya yanlış yöne dönmesi, Türkiye’nin 2053 iklim hedefini tehlikeye atacaktır.
Kaynak: İklim için 350 ve Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) Raporu