Karayipler, son yılların en güçlü fırtınalarından biri olan Melissa Kasırgası’nın neden olduğu yıkımın boyutlarıyla yüzleşiyor. Jamaika kıyılarına saatte 298 kilometre hızla (Kategori 5 gücünün çok üzerinde) vuran fırtına, Küba’da yüz binlerce kişiyi tahliye ettikten sonra, komşu Haiti’yi günlerce süren yağmurlarla sular altında bırakarak en az 25 kişinin ölümüne yol açtı. Kayıp 12 kişiyle birlikte, toplam can kaybı 30’a yaklaşıyor. Jamaika’da ise Başbakan Andrew Holness’in hastanelerdeki ve konutlardaki yıkımı bizzat gördüğü fırtına, AccuWeather tarafından 22 milyar dolarlık hasar ve ekonomik kayba yol açabileceği tahminiyle dehşeti büyütüyor.
Bu gelişme neden önemli? Melissa, hem en yavaş hareket eden hem de en şiddetli üçüncü kasırga olarak kaydedildi; bu da okyanus sularının ısınmasının kasırgaların yıkıcılığını nasıl artırdığının somut bir kanıtıdır. En büyük hasarın ve can kaybının, uzun süren çete çatışmaları ve yoksulluk nedeniyle 1.3 milyondan fazla insanın yerinden edildiği Haiti’de yaşanması, iklim krizinin eşitsizlik boyutunu en acı şekilde ortaya koyuyor.
Bu dünya için ne ifade ediyor? Karayip liderleri, rekor sıcaklıklardan güç alan bu tür felaketlerin faturasını, iklim krizinin tarihi sorumluluğunu taşıyan zengin ve aşırı kirletici ülkelere yönlendirerek, BM’nin “Kayıp ve Hasar” fonunun acilen artırılması ve tazminat sağlanması çağrısını yineliyor. ABD’nin bu fonun yönetim kurulundan çekilmesi, küresel iklim adaleti için kritik bir sınav anına işaret ediyor.
Haftalık Çevre Bültenine Kaydolun
En önemli haberleri anında alın
Yıkımın kalbi: Haiti ve Jamaika’daki insani kriz
Kasırga Melissa, Haiti’yi doğrudan vurmamasına rağmen, günlerce süren yoğun yağışlarla ülkenin kırılgan altyapısını çökertti.
TAVSİYE EDİLEN
Haiti: Yoksulluk ve iklim şoku
- Can Kaybı: Başkent Port-au-Prince’in 64 km batısındaki sahil kasabası Petit-Goave’de bir nehrin taşması sonucu oluşan seller nedeniyle en az 25 kişi hayatını kaybetti. Hayatını kaybedenlerin en az 10’u çocuktu.
- Altyapı Felaketi: Ülke genelinde 1.000’den fazla ev sular altında kaldı ve yaklaşık 12.000 kişi acil durum barınaklarına sığındı.
- Çete Şiddetiyle Kırılganlık: Ülkedeki uzun süreli çete çatışmaları nedeniyle zaten zorlu derme çatma kamplarda yaşayan 1.3 milyondan fazla yerinden edilmiş insan, sellerle birlikte insani krizin en ağır yükünü çekiyor. Yerinden edilmiş bir adamın sözleri, durumu özetliyor: “Kasırga, halihazırda sahip olduğumuz tüm sorunların üzerine gelirse, öleceğiz.”
Jamaika: 22 milyar dolarlık şok
Jamaika’da rüzgarlar Kategori 5 gücünü aşarak büyük bir yıkıma neden oldu.
- Ekonomik Yıkım: AccuWeather, Melissa’nın Jamaika’da 22 milyar dolarlık hasar ve ekonomik kayba yol açabileceğini ve yeniden inşanın on yıl veya daha fazla sürebileceğini tahmin ediyor.
- Altyapı Çöküşü: Ülkenin yaklaşık %77’si elektriksiz kaldı. Black River Hastanesi gibi hayati tesisler, çatılarının uçması ve camların “füzeler gibi” patlamasıyla enkaz haline geldi.
- Tahliye ve Yardım: 25.000’den fazla kişi acil durum barınaklarına kabul edildi. Hükümet, ülkenin “harap edildiğini” kabul etse de, yeniden inşa sözü verdi.
Küba ve Bahamalar: Erken tahliye başarısı
Küba, fırtınanın en şiddetli anında dahi (Kategori 3) can kaybı bildirmedi. Yetkililer, erken ve kitlesel tahliye operasyonları sayesinde Santiago de Cuba’nın batısındaki dağlık bölgelerde yaşayan yaklaşık 735.000 kişiyi güvenli bölgelere taşıdı. Ancak fırtına, 241 kırsal topluluğu izole etti ve 140.000 kadar sakini iletişimsiz bıraktı. Küba’nın gıda kıtlığı yaşadığı bir dönemde tarımsal mahsuller üzerindeki ciddi etkiler ise en büyük endişe kaynağıdır. Bahamalar da yaklaşık 1.500 kişiyi tahliye ederek büyük bir lojistik başarı gösterdi.
Türkiye’ye afet planı ve kayıp/hasar finansmanı çağrısı
Melissa Kasırgası’nın yarattığı bu insani ve ekonomik felaket, Türkiye ve Akdeniz Bölgesi için önemli bir jeopolitik ve çevresel uyarıdır:
- İklim Adaleti Vurgusu: Karayip liderlerinin “kayıp ve hasar” fonu çağrısı, iklim finansmanının sadece azaltım (emisyon kesme) değil, aynı zamanda adaptasyon ve tazminat (felaket sonrası toparlanma) alanına da kayması gerektiğini gösteriyor. Türkiye, iklim müzakerelerinde bu fonun güçlendirilmesi yönündeki küresel güneyin taleplerine destek vererek bölgesel dayanışma sergileyebilir.
- Kırılgan Bölgeler: Haiti’de olduğu gibi, Türkiye’nin Marmara, Ege ve Akdeniz kıyı bölgelerindeki düşük gelirli ve derme çatma yapılara sahip yerleşim alanları, olası şiddetli fırtınalara (Medicane’ler) ve sellere karşı en savunmasız kesimdir. Afet yönetim planları, ekonomik ve sosyal kırılganlık haritaları temel alınarak yeniden düzenlenmelidir.
Yorum
Kasırga Melissa, Karayipler’i vuran en şiddetli fırtınalardan biri olarak, dünyanın gözü önünde bir iklim adaletsizliği trajedisi yarattı. Zengin ve yoksul arasındaki fark, fırtınanın sonuçlarında çarpıcı bir şekilde görüldü: iyi organize edilmiş tahliyelerle can kaybını önleyen Küba’nın aksine, siyasi ve ekonomik istikrarsızlıkla boğuşan Haiti, yoğun yağışlar altında kalarak büyük bir can kaybı yaşadı. Bu, meselenin sadece meteorolojik bir olay değil, aynı zamanda yönetim, altyapı ve küresel sorumluluk meselesi olduğunu kanıtlıyor. 22 milyar dolarlık hasar tahmini ve 30’a yaklaşan ölüm sayısı, zengin ülkelerin acilen BM “Kayıp ve Hasar” fonuna taahhütlerini yerine getirmesini gerektirmektedir; aksi takdirde bu felaketler, küresel vicdanın üzerinde sürekli bir leke olarak kalacaktır.
Kaynak: Reuters, ABD Ulusal Kasırga Merkezi (NHC), Haiti Afet Yönetim Ajansı, AccuWeather
