Bilim insanları Kuzey Pasifik’teki bir dalma-batma (subdüksiyon) bölgesinin parçalanmakta olduğunu keşfetti. Bu süreç, gezegenin jeolojik döngüsünde kritik bir rol oynuyor.
Dünya’nın yüzeyini bir mozaik gibi saran tektonik plakalar, sürekli hareket halinde. Bu devasa kaya parçalarının komşu plakaların altına girdiği ve depremlere neden olduğu dalma-batma (subdüksiyon) bölgeleri, gezegenin jeolojik yaşam döngüsünün en aktif kısımlarıdır. Ancak bilim insanları, Kuzey Pasifik Okyanusu’nun derinliklerinde bulunan bir subdüksiyon bölgesinin “ölmekte” olduğunu gösteren çarpıcı kanıtlara ulaştı.
Yeni bir analize göre, Vancouver Adası açıklarındaki Cascadia dalma-batma bölgesinde yer alan bir okyanus plakası kendi kendine parçalanıyor. Uzmanlar, bu sürecin bir dalma-batma bölgesinin doğal sona erişinin bir parçası olduğunu ve gezegenin jeolojik tarihinin tamamen silinmesini engellediğini belirtiyor. Bu “tren kazası” benzetmesiyle açıklanan yavaş çözülme, yerkabuğu dinamikleri hakkında yeni bilgiler sunuyor.
Haftalık Çevre Bültenine Kaydolun
En önemli haberleri anında alın
Sismik analiz plakanın kırılma eşiğini gösterdi
Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden jeolog Brandon Shuck ve ekibinin yaptığı araştırma, Cascadia’daki dört plakanın (Explorer, Juan de Fuca, Pasifik ve Kuzey Amerika plakaları) buluştuğu karmaşık bölgeye odaklandı. Araştırmacılar, deniz tabanına ses dalgaları yansıtan sismik görüntüleme tekniklerini kullanarak, yerin derinliklerinde bir gezegen ölçeğinde ultrason gerçekleştirdi.
TAVSİYE EDİLEN
Plaka neden ve nasıl parçalanıyor?
Analiz sonuçları, deniz tabanının altında çok sayıda büyük fay hattı ve kırık olduğunu ortaya koydu. Elde edilen en kritik bulgu ise, yaklaşık 75 kilometre uzunluğunda bir fayın Explorer plakasını aktif olarak kırmakta olduğu. Plaka henüz tamamen ayrılmamış olsa da, bilim insanları tarafından “kopmanın eşiğinde” olarak tanımlanıyor. Shuck, bu durumu bir trenin yavaşça raydan çıkmasına benzetiyor: Büyük bir felaket yerine, sistemin mikro plakalar ve yeni sınırlar oluşturarak parça parça yırtılması izleniyor. Bu bulgu, bir subdüksiyon bölgesinin sona ermekte olduğuna dair elde edilen ilk net kanıt olma özelliğini taşıyor.
Dalma-batma süreci nasıl sona eriyor?
Uzmanlar, subdüksiyon sürecini başlatmanın zor, ancak bir kez başladıktan sonra durdurulamaz bir süreç olduğunu belirtiyor: “Bir treni yokuş yukarı itmek zor, ancak yokuş aşağı hızla iner ve durdurulamaz.” Bu süreci bitirmek içinse, plakanın doğal yaşam döngüsünün bir parçası olarak “çarpıcı bir şey” gerektiği vurgulanıyor.
Araştırmaya göre, plakanın bazı bölümleri ana sistemden kopmaya başladıkça sismik olarak inaktif hale geliyor. Zamanla daha fazla parça ayrıldığında, dalan plakanın toplam ağırlığı azalacak. Plakanın aşağıya doğru hareketini sağlayan bu ağırlığın azalması, nihayetinde tüm dalma-batma hareketinin durmasına neden olacak ve bölgenin jeolojik etkinliği sona erecektir. Bu adım adım çözülme, Dünya’nın tektonik yapısındaki sürekliliği ve döngüselliği anlamamız açısından hayati önem taşıyor.
Kaynak: Science Advances
