Araştırmacılar, Akdeniz’deki büyük beyaz köpekbalığı popülasyonunun, yasadışı balıkçılığın da etkisiyle kritik bir yok olma eşiğine geldiğini belirtiyor. ABD’li bilim insanlarının, İngiltere merkezli Blue Marine Foundation ile birlikte yürüttüğü çalışmaya göre, en fazla tehdit altındaki köpekbalığı türlerinden bazıları hâlâ Kuzey Afrika’daki balık pazarlarında satılıyor, 2025.
Uluslararası korumaya rağmen avlanma sürüyor
Büyük beyaz köpekbalıkları, uluslararası hukuk kapsamında koruma altında bulunan 20’den fazla Akdeniz köpekbalığı türünden biri. Bu statü, türün avlanmasını ve ticaretini yasaklıyor.
Ancak araştırmacılar, Kuzey Afrika’nın Akdeniz kıyısındaki balıkçı limanlarını izleyerek yalnızca 2025 yılında en az 40 büyük beyaz köpekbalığının öldürüldüğünü ortaya koydu.
BBC görüntüleri yasadışı avı doğruladı
BBC, sosyal medyada paylaşılan ve bağımsız olarak doğrulanan görüntülerde, koruma altındaki köpekbalıklarının Kuzey Afrika limanlarına ölü olarak getirildiğini tespit etti.
Tavsiye Edilen Haberler
Görüntülerden birinde, Cezayir’de büyük bir beyaz köpekbalığının balıkçı teknesinden kıyıya çekildiği görülüyor. Tunus’ta çekilen başka bir videoda ise, nesli tehlike altında olan kısa yüzgeçli mako köpekbalığına ait olduğu düşünülen bir hayvanın başı ve yüzgeçleri satış için hazırlanıyor.
“Akdeniz son kale olabilir”
Araştırmanın başyazarı, Virginia Tech Üniversitesi’nden Dr. Francesco Ferretti, beyaz köpekbalıkları başta olmak üzere birçok köpekbalığı türünün Akdeniz’de son on yıllarda dramatik biçimde azaldığını söyledi.
Ferretti, Akdeniz’in dünyanın en yoğun balıkçılık yapılan denizlerinden biri olduğuna dikkat çekerek, endüstriyel balıkçılığın baskısının giderek arttığını ve mevcut gidişatın devam etmesi halinde bu türlerin yakın gelecekte yok olabileceğini vurguladı.
Kritik derecede tehlike altında
Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN), Akdeniz’deki büyük beyaz köpekbalığı popülasyonunu “Kritik Derecede Tehlike Altında” kategorisinde sınıflandırıyor.
Ferretti ve ekibi, Sicilya ile Kuzey Afrika arasında yer alan ve nesli tükenme tehlikesi altındaki birçok köpekbalığı türü için “son kale” olarak görülen Sicilya Boğazı’nda saha çalışmaları yürüttü.
Amaç: Uydu vericisi takmak
Araştırmanın temel hedeflerinden biri, Akdeniz’de ilk kez bir büyük beyaz köpekbalığına uydu takip cihazı takmaktı. Bunun için ekip, tonlarca yem kullandı; dondurulmuş uskumru ve ton balığı artıkları ile yüzlerce metre öteden fark edilebilecek bir koku alanı oluşturuldu.
Ancak iki haftalık yoğun çalışmaya rağmen, etiketlenebilecek tek bir büyük beyaz köpekbalığına rastlanmadı. Su altı kameraları yalnızca bir mavi köpekbalığını kısa süreliğine görüntüleyebildi.
“Bu, ekosistemin ne kadar bozulduğunu gösteriyor”
Dr. Ferretti, sonuçların hayal kırıklığı yarattığını belirterek, bu durumun Akdeniz ekosisteminin ne kadar ağır hasar gördüğünü açıkça ortaya koyduğunu söyledi.
Araştırmacılar sahada çalışırken, yalnızca 20 deniz mili uzaklıkta, genç bir büyük beyaz köpekbalığının yakalanıp öldürüldüğüne dair raporlar da aldı. Hayvanın kazara mı yakalandığı yoksa hedef alınarak mı avlandığı netlik kazanmadı.
40’tan fazla beyaz köpekbalığı öldürülmüş olabilir
Ferretti ve ekibi, Kuzey Afrika kıyılarında 40’tan fazla büyük beyaz köpekbalığının yakalandığını tahmin ediyor. Bu rakamın, kritik derecede tehlike altındaki bir popülasyon için son derece yüksek olduğuna dikkat çekiliyor.
Satışa sunulan koruma altındaki türler
Araştırmacılar, Kuzey Afrika’daki meslektaşlarıyla birlikte çeşitli balıkçı limanlarını izliyor. BBC Forensics ekibiyle yapılan ortak çalışmada, Tunus ve Cezayir dahil olmak üzere birçok ülkede koruma altındaki köpekbalıklarının karaya çıkarılıp satıldığını gösteren bulgular elde edildi.
Kurallar var, uygulama zayıf
Şu anda mako, melek, kırbaç kuyruklu ve çekiç başlı köpekbalıkları dahil 24 tehdit altındaki tür, uluslararası yasal koruma altında bulunuyor. AB ve Akdeniz’e kıyısı olan 23 ülke, bu türlerin yakalanmasını, taşınmasını ve satışını yasaklayan bir anlaşmaya taraf.
Ancak kazara yakalanma durumları ve uygulama süreçleri ülkeden ülkeye değişiyor, bu da denetimi zorlaştırıyor.
“Bu hâlâ bir umut işareti”
Blue Marine Foundation’dan James Glancy, Tunus balık pazarlarında çok sayıda beyaz köpekbalığının satıldığını tespit ettiklerini söyledi. Buna rağmen Glancy, bu durumun paradoksal biçimde bir umut taşıdığını ifade etti.
Glancy’ye göre, bu hayvanların hâlâ görülüyor olması, doğru koruma adımları atılırsa popülasyonun toparlanma şansı bulunduğunu gösteriyor.
Balıkçılar için zor bir tercih
Kuzey Afrika’daki yoksul kıyı topluluklarında, balıkçılar çoğu zaman ailelerini doyurmak ile nesli tehlike altındaki bir türü denize geri bırakmak arasında kalıyor.
Libya Deniz Biyolojisi Derneği’nden Sara Almabruk, köpekbalığı avlarının çoğunun kazara gerçekleştiğini, ancak geçim sıkıntısı yaşayan balıkçılar için geri bırakmanın zor bir karar olduğunu söylüyor.
Çözüm: Eğitim ve iş birliği
Uzmanlara göre çözüm, balıkçıların desteklenmesi ve sürdürülebilir balıkçılık konusunda eğitilmesinden geçiyor. Blue Marine’den Glancy, Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerin birlikte hareket etmesi halinde hâlâ umut olduğunu vurguluyor.
Ancak uyarısı net: Zaman hızla daralıyor ve çok hızlı hareket edilmesi gerekiyor.
