Haziran 2023’te İngiltere ve İrlanda kıyılarını etkisi altına alan şiddetli deniz sıcak hava dalgası, bilim dünyası için bir dönüm noktası oldu. Exeter Üniversitesi, Meteoroloji Ofisi ve Çevre, Balıkçılık ve Su Ürünleri Bilimi Merkezi (Cefas) tarafından yürütülen yeni bir araştırma, bu olayın “gözlemlerin başladığı tarihten bu yana eşi benzeri görülmemiş” olduğunu ancak “hızlı iklim değişikliği nedeniyle beklenmedik olmadığını” ortaya koydu. Bu sıcak hava dalgası sırasında, Kuzey Denizi ve Kelt Denizi dahil olmak üzere sığ denizlerdeki sıcaklıklar, tam 16 gün boyunca Haziran ayı ortalamasının 2,9°C üzerine çıktı ve deniz ekosistemleri için büyük bir alarm zili çaldı.
Bu durum, iklim değişikliğinin etkilerinin gelecekteki bir risk olmaktan çıkıp, bugünün acil bir sorunu haline geldiğini gösteriyor. Deniz sıcak hava dalgalarının yıllık olasılığındaki bu keskin artış, Kuzey Avrupa’nın kıyı ekonomileri için ne anlama geliyor? Bu bölgesel değişim, Akdeniz ve Ege gibi hassas denizlere sahip Türkiye’nin iklim adaptasyonu hedefleri için ne tür kritik dersler sunuyor?
İklim modelleri alarm veriyor: Olasılık hızla yükseliyor
Communications Earth & Environment dergisinde yayımlanan bu çalışma, çok sayıda iklim modeli simülasyonu kullanarak Haziran 2023 seviyesinde veya üzerindeki sıcak hava dalgalarının olasılığını değerlendirdi ve geleceğe yönelik oldukça endişe verici bulgular elde etti. Çalışma, hızlı iklim değişikliği nedeniyle artık her yıl bu ölçekte bir deniz sıcak hava dalgasının meydana gelme ihtimalinin yaklaşık yüzde 10 olduğunu belirtiyor.
Araştırmacılar, özellikle iki kritik bölgedeki olasılıktaki katlanarak artışı gözler önüne serdi:
Tavsiye Edilen Haberler
-
SürdürülebilirlikTürkiye Sigorta tarafından “Su Raporu” yayımlandı -
-
-
- Kelt Denizi (İrlanda’nın güneyi): Haziran 2023 seviyesindeki bir sıcak hava dalgasının yıllık olasılığı, 1993’teki %3,8’den günümüzde %13,8’e yükseldi.
- Orta Kuzey Denizi: Bu olasılık 1993’te sadece %0,7 iken, şu anda dramatik bir artışla %9,8’e ulaştı.
Exeter Üniversitesi’nden ve Met Office’in Uzun Vadeli Tahminler Bölüm Başkanı olan Prof. Adam Scaife, bu yükselişi, “istikrarlı iklim ısınmasının aşırı olayların meydana gelmesinde nasıl katlanarak artışa yol açtığının bir başka örneği” olarak yorumluyor. Dr. Jamie Atkins ise bulguların, deniz ısı dalgalarının yalnızca gelecekteki bir risk değil, şu anda çözülmesi gereken somut bir sorun olduğunu kanıtladığını ekliyor.
Deniz yaşamı ve kıyı toplulukları üzerindeki çoklu etki
Haziran 2023’teki bu olay, deniz ekosistemleri üzerindeki potansiyel yıkımı da gösterdi. Sıcak hava dalgası, deniz besin zincirinin temeli olan fitoplankton çoğalmalarını önemli ölçüde aksattı. Bu durum, balıklar, kabuklu deniz ürünleri ve deniz yosunları da dahil olmak üzere tüm deniz canlılarını doğrudan strese sokarak hayatta kalma mücadelelerini zorlaştırıyor.
Uzmanlar, deniz sıcak hava dalgalarının ekosistem sağlığını bozmanın yanı sıra, insanlara zarar verebilecek bakteri konsantrasyonlarını da artırabileceği noktasına dikkat çekiyor. Bu, kıyı toplulukları ve balıkçılık endüstrisi için doğrudan bir halk sağlığı ve ekonomik tehdit anlamına gelmektedir. Deniz ekosistemleri üzerindeki tam hasarın değerlendirilmesi için daha fazla araştırma gerektiği belirtilirken, görünen o ki, kentsel planlamadan halk sağlığı politikalarına kadar her alanda acil adaptasyon gerekmektedir.
Denizler karayı ısıtıyor: Sürpriz yağış artışı
Önceki araştırmalar, Haziran 2023’teki deniz sıcak hava dalgasının sadece denizleri değil, Britanya Adaları’nda rekor kıran kara sıcaklıklarına ve yağış artışına da katkıda bulunduğunu göstermişti. Dr. Atkins bu bağlantıyı açıklıyor: “Daha sıcak denizler, kıyıdan uzakta bir ısı kaynağı oluşturarak karada daha yüksek sıcaklıklara neden oluyor. Ayrıca, daha sıcak hava daha fazla nem taşır ve bu nem soğuduğunda yağış miktarı artar.” Bu etki, denizlerdeki aşırı ısınmanın karasal alanlarda sel ve taşkın riskini dolaylı olarak nasıl yükselttiğini gözler önüne seriyor.
Türkiye için alarm zili: Akdeniz’deki ısınma ve adaptasyon
Bu Kuzey Avrupa araştırması, küresel ölçekte denizlerimizin ne kadar hızlı değiştiğini gösteriyor. Akdeniz ve Ege, küresel ortalamanın üzerinde ısınan deniz havzaları arasında yer aldığından, Türkiye’nin de İngiltere ve İrlanda kıyılarına benzer, hatta daha şiddetli deniz sıcak hava dalgalarıyla karşı karşıya kalma riski bulunmaktadır. Bu durum, Türkiye için, denizel biyoçeşitliliği (özellikle süngerler ve mercanlar gibi hassas türleri) koruma programlarını hızlandırmayı, balıkçılık yönetimini bu yeni sıcaklık rejimine adapte etmeyi ve denizlerden karaya yansıyan şiddetli yağış riskine karşı kıyı kentlerinin altyapısını güçlendirmeyi gerektirmektedir.
Yorum
Haziran 2023’teki deniz sıcak hava dalgası, gözlemlenen en şiddetli olay olsa da, bilimin bize söylediği şey, bu olayın artık istisnai değil, beklenen bir durum olduğudur. Kelt ve Kuzey Denizi’ndeki yıllık olasılıkların bu denli hızlı yükselmesi, okyanusların iklim değişikliğinin yükünü taşıdığını ve bunun sonuçlarının artık kıyı topluluklarının kapısına dayandığını gösteriyor.
Bu veriler, emisyon azaltım hedeflerine ulaşma konusundaki küresel kararlılığın ne kadar hayati olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. Deniz sıcak hava dalgaları, fitoplanktonlardan balıkçılığa ve hatta karadaki hava koşullarına kadar her şeyi etkileyen karmaşık ve çok katmanlı bir tehdittir. Bilim insanlarının dediği gibi, bu sadece “gelecekteki bir risk” değil; eyleme geçmemiz gereken bugünün somut bir sorunudur.
Kaynak: Phys.org
Fotoğraf: Martyna Kosik