BM Genel Sekreteri Guterres’ten iklim krizi uyarısı: Son 10 yıl tarihin en sıcaklarıydı, dünya uçuruma sürükleniyor

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, İsviçre’nin Cenevre kentinde düzenlenen Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) Olağanüstü Oturumu’nda yaptığı konuşmada, küresel iklim krizinin ulaştığı tehlikeli boyutlara dikkat çekerek sert uyarılarda bulundu. Guterres, WMO’nun Küresel İklim Durumu raporlarına atıfta bulunarak, “Son 10 yıl, tarihin en sıcak yıllarıydı,” dedi ve küresel ısınmanın dünyayı “uçuruma sürüklediğini” kaydetti. Okyanus sıcaklıklarının rekor kırmasıyla ekosistemlerin yok edildiğini belirten Guterres, “Hiçbir ülke yangınlardan, sellerden, fırtınalardan ve sıcak hava dalgalarından muaf değil,” diyerek krizin evrensel boyutunu vurguladı.

Bu gelişme neden önemli? BM Genel Sekreteri’nin WMO’nun 75. kuruluş yıl dönümünde yaptığı bu konuşma, iklim krizinin varoluşsal bir tehdit olduğunu teyit ederken, krize karşı en etkili ve somut savunma mekanizması olan “Herkes İçin Erken Uyarılar” sisteminin hayatiyetini öne çıkardı. Sisteme sahip ülkelerde afet kaynaklı ölüm oranlarının en az altı kat daha düşük olduğunu belirten Guterres, erken uyarı sistemlerinin nihayet hak ettiği yatırımı gördüğünü, ancak iklim hedeflerine ulaşmak için siyasi ve finansal kararlılığın artırılması gerektiğini ifade etti.

Uçurumun eşiği: Rekor ısılar ve finansal adaletsizlik

Guterres, WMO’nun uzun vadeli izlenimleri ve uyarı sistemlerinin, her yıl milyonlarca hayat ve milyarlarca dolar kurtardığının altını çizdi. Ancak, iklim krizinin etkilerinin artmaya devam ettiğini belirterek şu kritik noktaları vurguladı:

• Evrensel Tehdit: Yangınlar, seller, fırtınalar ve sıcak hava dalgaları artık coğrafi sınır tanımıyor. Ancak, “her zaman olduğu gibi, en yoksul ve en savunmasız ülkeler en yüksek bedeli ödüyor.”
• Erken Uyarıların Gücü: “Herkes İçin Erken Uyarılar” sisteminin somut etkileri bulunmaktadır. Guterres’e göre, tehlikeli bir olaydan sadece 24 saat önce bildirimde bulunmak bile hasarı yüzde 30’a kadar azaltabilir. Bu sistemlere sahip ülkelerin sayısının artması, uluslararası işbirliğinin bir başarısı olarak görülmektedir.
• Teknolojik İlerleme: Dijital teknoloji ve yapay zeka alanındaki atılımlar, veri alışverişini ve uyarı sistemlerini modernize ederek WMO’nun Tehlike İzleme ve Tahmin yeteneklerini güçlendiriyor.

COP30 öncesi liderlere çağrı: Cesur eylem ve trilyon dolarlık finansman

BM Genel Sekreteri, Brezilya’da düzenlenecek BM İklim Konferansı (COP30) öncesinde dünya liderlerine somut ve cesur adımlar atılması yönünde net bir çağrıda bulundu.

1. Ulusal İklim Eylem Planları (NDC’ler)

Ülkeler, küresel sıcaklık artışını 1.5(C) ile sınırlamaya yönelik cesur yeni ulusal iklim eylem planları (NDC’ler) sunmalıdır. Bu planlar, önümüzdeki 10 yıl içinde sera gazı emisyonlarını azaltma taahhütlerini net bir şekilde içermelidir.

2. İklim Finansmanı Seferberliği

Finansal adaletsizlik, iklim eyleminin önündeki en büyük engel olmaya devam etmektedir. Guterres, COP30’da liderlerin şu konularda anlaşması gerektiğini belirtti:

• Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Finansman: Gelişmekte olan ülkeler için 2035’e kadar yıllık 1.3 trilyon dolarlık iklim finansmanı seferber etmek üzere güvenilir bir plan üzerinde anlaşılmalıdır.
• Adaptasyon Finansmanı: Gelişmiş ülkeler, bu yıl en az 40 milyar dolarlık adaptasyon için çift finansman taahhütlerini yerine getirmeli ve milyarlarca dolarlık imtiyazlı finansmanı devreye sokmak için kanıtlanmış araçları hızla kullanmalıdır.

Türkiye’ye ulusal uyarı sistemlerini modernize etmeli

BM Genel Sekreteri Guterres’in “Herkes İçin Erken Uyarılar” sistemine yaptığı vurgu, Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölge için büyük önem taşımakta.

Türkiye, son yıllarda seller, orman yangınları ve sıcak hava dalgaları gibi aşırı hava olaylarının sıklığını ve şiddetini hissetmekte. Guterres’in belirttiği gibi, erken uyarı sistemleri ölüm oranını altı kat azaltabilir. Bu, Türkiye’nin ulusal meteoroloji, sel ve deprem uyarı sistemlerini dijital teknoloji ve yapay zeka ile entegre ederek Marmara’dan Akdeniz kıyılarına kadar tüm vatandaşlarını kapsayacak şekilde modernize etme ihtiyacını göstermekte.

Ayrıca, Guterres’in adaptasyon finansmanı çağrısı, Türkiye’nin kendi iklim adaptasyon projeleri için uluslararası fonlara erişimi konusunda aktif bir rol oynaması gerektiğini işaret etmektedir.

Yorum

BM Genel Sekreteri Guterres’in WMO'daki konuşması, küresel iklim krizinin hem bir felaket hem de bir sorumluluk krizi olduğunu net bir şekilde ortaya koyuyor. "Son 10 yılın en sıcak yıllar olması," bilimsel verilerin acımasız gerçekliğini yansıtırken, en yoksul ülkelerin en yüksek bedeli ödemesi, ahlaki ve finansal bir başarısızlığa işaret etmekte. 
Guterres'in "vidaları sıkmaktan bahsediyoruz" şeklindeki önceki yorumlarıyla birlikte ele alındığında, ilerlemenin sadece teknolojik değil, aynı zamanda siyasi ve kurumsal iradeye bağlı olduğu görülmekte. 
Brezilya'daki COP30, liderlerin yalnızca yeni hedefler değil, aynı zamanda bu hedefleri finanse edecek ve savunmasız toplulukları koruyacak somut ve trilyon dolarlık bir plan sunmaları gerektiği konusunda bir dönüm noktası olacak. Erken uyarı sistemleri hayat kurtarır, ancak emisyonları azaltmadığımız sürece uyarı verilecek felaketlerin sayısı katlanarak artmaya devam edecek.

Kaynak: Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Açıklaması, Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO)