Dünya 2,6 derecelik felaket sıcaklık artışına doğru gidiyor! “Emisyonlar rekor kırıyor, iklim taahhütleri yetersiz kalıyor”

Brezilya’nın Belém kentinde devam eden COP30 İklim Zirvesi öncesinde yayımlanan iki yeni bilimsel rapor, dünyanın hâlâ felaket boyutunda 2,6°C’lik küresel ısınma yolunda ilerlediğini ortaya koydu.

Climate Action Tracker (CAT) ve Küresel Karbon Projesi (GCP) tarafından hazırlanan raporlara göre, ülkelerin iklim taahhütleri Paris Anlaşması hedeflerinin çok gerisinde, fosil yakıt kaynaklı emisyonlar ise tarihin en yüksek seviyelerine ulaştı.

Uzmanlar, bu gidişatın “gezegenin ekolojik dengesini kalıcı biçimde bozacak eşik noktalarına” yaklaştığı uyarısında bulundu.

Paris Anlaşması’nın hedefleri tehlikede

CAT’in güncel analizine göre, mevcut iklim politikaları ve ülkelerin sunduğu ulusal katkı beyanları (NDC) küresel sıcaklık artışını yüzyıl sonuna kadar 2,6°C’ye çıkaracak. Bu oran, Paris Anlaşması’nda belirlenen 1,5°C sınırının neredeyse iki katı.

Climate Analytics CEO’su Bill Hare, durumu “küresel felaket senaryosu” olarak nitelendirdi:
— ❝2,6 derecelik bir dünya, Atlantik akıntılarının çökmesi, mercan resiflerinin yok olması, Amazon’un savanlaşması ve buz tabakalarının geri dönülmez biçimde erimesi anlamına gelir❞ dedi.

Sanayi Devrimi’nden bu yana küresel sıcaklık 1,3°C arttı, bu da son yıllarda gözlenen aşırı hava olaylarının—kuraklık, orman yangını, sel ve sıcak hava dalgalarının—temel nedeni olarak gösteriliyor.

Emisyonlar yavaşlıyor ama hâlâ artıyor

Küresel Karbon Projesi raporuna göre, 2025 yılında fosil yakıt kaynaklı emisyonlar %1 artışla yeni bir rekor seviyeye ulaşacak.
Ancak, önceki on yıla kıyasla artış oranı yarıdan fazla azaldı:

• 2000–2010 arasında yıllık artış oranı %2 idi,
• 2010–2020 arasında bu oran %0,8’e geriledi.

Bilim insanlarına göre, bu yavaşlamada yenilenebilir enerji yatırımlarındaki patlama etkili oldu.
Bununla birlikte, kömür, petrol ve doğalgaz kullanımı hâlâ küresel enerji talebinin büyük bölümünü karşılıyor.

Doğu Anglia Üniversitesi’nden Prof. Corinne Le Quéré, “❝Yenilenebilir enerji politikaları işe yarıyor, ancak yeterince hızlı değil. Eğriyi bükmeye başladık ama henüz düşüş noktasına ulaşmadık❞” ifadelerini kullandı.

“Kritik eşikler” yaklaşırken

Bilimsel verilere göre, 2°C’nin üzerindeki bir ısınma, dünyanın doğal karbon yutaklarını zayıflatıyor.
Tropikal ormanlar, özellikle Güney Amerika ve Güneydoğu Asya’daki ekosistemler, artık karbondioksit soğurmak yerine salmaya başlıyor.

Bu durum, iklim sisteminin “kendi kendini hızlandıran bir felaket döngüsüne” girmesi anlamına geliyor.
Hare, “❝Böyle bir senaryoda Avrupa ve İngiltere’de tarım çöker, Asya’da muson yağmurları bozulur, Afrika’da ölümcül sıcaklıklar yaşanır❞” diyerek olası sonuçlara dikkat çekti.

Politik irade zayıf, hedefler yetersiz

COP30’da ülkelerin sunması beklenen güncellenmiş NDC planlarını şimdiye kadar yalnızca 100 ülke teslim etti.
Bu planlar, küresel ısınmayı sınırlamak için yeterli görülmüyor.

Climate Action Tracker verilerine göre, ülkelerin net sıfır emisyon hedefleri de hesaba katıldığında bile, yüzyıl sonundaki sıcaklık artışı 2,1–2,2°C arasında kalacak.
Bu artış, büyük ölçüde ABD’nin Paris Anlaşması’ndan çekilmesi ve fosil yakıt yatırımlarının artmasından kaynaklanıyor.

ABD’nin eski başkan yardımcısı Al Gore, COP30 oturumunda yaptığı konuşmada, “❝Küresel ısınmanın devam etmesine izin vermek deliliktir. Gökyüzünü açık bir kanalizasyon gibi kullanmaya devam edersek, uyum sağlamak imkânsız hale gelecek❞” ifadelerini kullandı.

Umut ışığı: Emisyonlar artarken ekonomiler büyüyor

Rapora göre, 35 ülke, ekonomik büyümesini sürdürürken karbon emisyonlarını düşürmeyi başardı.
Bu ülkeler arasında ABD, Almanya, Güney Kore, Ürdün ve Avustralya da yer alıyor.

Uzmanlar, bu gelişmeyi “temiz büyüme modelinin mümkün olduğunun kanıtı” olarak nitelendiriyor.
Ancak, küresel ortalama CO₂ seviyesi 2025’te 425 ppm’e (milyonda parça) ulaşarak tarihî rekorunu kıracak.
Sanayi öncesi dönemde bu değer 280 ppm düzeyindeydi.

Türkiye bağlantısı: 2053 hedefi kritik dönemde

Türkiye, Paris Anlaşması kapsamında 2053 Net Sıfır Emisyon hedefini sürdürüyor.
Ancak uzmanlara göre, küresel sıcaklık artışının 2°C’nin üzerine çıkması, Akdeniz Havzası’nı kuraklık, orman yangını ve su stresi açısından daha kırılgan hale getirebilir.

İstanbul Teknik Üniversitesi’nden İklim Bilimci Prof. Dr. Selma Yavuz, “❝Küresel ısınmanın 2°C’yi aşması, Türkiye’nin su kaynaklarını %25 oranında azaltabilir. Bu durum tarım, enerji ve gıda güvenliğini doğrudan etkiler❞” uyarısında bulundu.

COP30’un sert gerçeği

COP30’un hemen öncesinde yayımlanan bu raporlar, küresel iklim müzakerelerinin geldiği kırılgan noktayı gösteriyor.
Fosil yakıt yatırımları sürerken, iklim taahhütleri kâğıt üzerinde kalıyor.

Uzmanlara göre, dünya şu anda bir yol ayrımında:
Ya emisyonları hızla azaltacak, ya da 21. yüzyılın sonunda felaketle anılacak bir 2,6°C senaryosuna mahkûm olacak.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin sözleri durumu özetliyor:
“❝Termostat yükseliyor. Biz hâlâ ellerimizi ısıtmakla meşgulüz.❞”

Kaynak: Climate Action Tracker, Küresel Karbon Projesi, UNFCCC, Reuters, Guardian