Avustralya’nın iki büyük resifi aynı anda mercan beyazlamasıyla karşı karşıya

Avustralya’nın dünya mirası listesinde yer alan iki büyük resifi – batı kıyısındaki Ningaloo ve doğu kıyısındaki Büyük Set Resifi – aynı anda büyük çaplı mercan beyazlaması ile karşı karşıya kaldı. Uzmanlar bu durumu “yürek parçalayıcı” ve “son derece üzücü bir an” olarak nitelendiriyor.

Bilim insanları, küresel ısınmanın etkisiyle artan okyanus sıcaklıklarının binlerce kilometrelik resif ekosistemine zarar verdiğini belirtiyor. Büyük Set Resifi’nde, Townsville’den Cape York’un kuzeyine kadar uzanan 1.000 km’lik alanda mercan beyazlaması tespit edildi. Ningaloo’da ise kayıtlara geçen en yüksek sıcaklık stresi yaşandı.

Isı stresi ve beyazlama yayılıyor

Batı Avustralya’nın ünlü Ningaloo Resifi’nde uzun süreli bir deniz sıcak hava dalgası nedeniyle sular aşırı ısındı. Curtin Üniversitesi’nden mercan bilimci Dr. Zoe Richards, Ningaloo ve Exmouth Körfezi’nde yaptığı 10 günlük gözlemler sonucunda mercanların yüzde 90’ının beyazladığını ve ölümler başladığını tespit etti.

Richards, bu olayın sadece Ningaloo ile sınırlı olmadığını, tüm kuzeybatı Avustralya kıta sahanlığında etkili olduğunu belirtti. Batı Avustralya’nın Kimberley, Ashmore Resifi, Rowley Sığlıkları, Barrow Adası, Dampier Takımadaları, Pilbara kıyıları ve Exmouth Körfezi’nde de mercan beyazlaması tespit edildi.

Avustralya Deniz Bilimleri Enstitüsü’nden (AIMS) okyanus bilimci Dr. Jessica Benthuysen, geçen Ağustos ayında WA kıyılarında ısı birikiminin ilk belirtilerinin görüldüğünü ve Aralık ayında bazı bölgelerde deniz yüzeyi sıcaklıklarının normalden 4°C daha yüksek olduğunu açıkladı. Ningaloo kıyılarında 16 derece ısıtma haftası (DHW) seviyesi tespit edildi, bu da şimdiye kadar kaydedilen en yüksek sıcaklık seviyesi oldu.

ABD Mercan Resifi İzleme Merkezi’ne göre, 12 ila 16 DHW seviyeleri birçok mercan türü için ölümcül olabiliyor.

Büyük Set Resifi’nde durum kötüleşiyor

Büyük Set Resifi’nde de kapsamlı bir beyazlama süreci yaşanıyor. Federal hükümete bağlı Büyük Set Resifi Deniz Parkı Otoritesi, resifin kuzeyinde yaptığı havadan gözlemler sonucunda 30 resiften 24’ünde beyazlama tespit etti.

AIMS’den mercan biyoloğu Dr. Neal Cantin, Cairns’in kuzeyinde yer alan resiflerde ısı stresinin 6 ila 13 DHW arasında olduğunu ve bunun mercanlar için ölümcül seviyeye ulaşabileceğini belirtti. Resifin kuzey kesimleri, büyük sel felaketleri ve taşkınlardan da olumsuz etkilendi.

James Cook Üniversitesi’nin TropWATER grubu, Büyük Set Resifi’nin kıyıdan 700 km boyunca uzanan bir bölgede taşkın sularının resife büyük miktarda tortu ve besin taşıdığını tespit etti. TropWATER’dan Jane Waterhouse, bu tür sellerin daha sık yaşandığını ve mercanların büyümesi için gereken ışığın çamurlu su tarafından engellendiğini belirtti.

Bilim insanları alarm veriyor

Southern Cross Üniversitesi’nden Dr. Emily Howells, Lizard Adası’nda son altı yılda üst üste mercan beyazlamasının yaşandığını söyledi. Geçtiğimiz yaz mercan topluluklarının üçte biri sıcaktan yok olmuştu ve bu yıl ölümler daha az olmasına rağmen, bunun sebebi hassas mercanların çoğunun geçen yıl zaten ölmesi olarak açıklanıyor.

AIMS’in baş bilim insanı Dr. Roger Beeden, mercanların büyük beyazlama olayları arasında toparlanma süresi olmamasının en büyük sorunlardan biri olduğunu belirtti. Beeden, “Bizi en çok endişelendiren şey, vakaların sıklığı kadar şiddeti de” ifadelerini kullandı.

İklim değişikliği ve insan faktörü

Avustralya Deniz Koruma Derneği Başkanı Paul Gamblin, dünyaca ünlü iki resifin aynı anda büyük hasar görmesini “tarihe geçecek son derece üzücü bir an” olarak değerlendirdi.

Gamblin, fosil yakıt şirketlerinin büyük projeleri genişletmeye çalışmasının durumu daha da kötüleştirdiğini belirtti. Woodside Energy’nin Batı Avustralya’daki Scott Resifi çevresindeki alanları genişletme planlarının, mercan ekosistemlerini daha da tehlikeye attığını söyledi.

Dr. Zoe Richards ise, “İklim değişikliği kesinlikle Batı Avustralya’daki resifleri etkiliyor. Daha önce böyle bir şey yaşandığını bilmiyordum” diyerek durumun eşi benzeri görülmemiş boyutta olduğunu vurguladı.

Acil önlem alınmalı

Bilim insanları, mercan beyazlamasının iklim değişikliğiyle doğrudan bağlantılı olduğunu ve küresel ısınmayı durdurmak için acil eyleme geçilmesi gerektiğini belirtiyor.

Dr. Howells, “Mercan topluluklarının toparlanması için yeterli fırsat yok. Bu yürek parçalayıcı. Çözüm, iklim değişikliği konusunda daha güçlü adımlar atmaktır. Ne kadar uzun beklersek, o kadar kötüleşecek” diyerek sürecin aciliyetine dikkat çekti.

İklim değişikliği nedeniyle sıcak hava dalgaları, sel ve aşırı hava koşullarının artması, mercan ekosistemlerini geri dönülmez bir noktaya taşıyor. Uzmanlar, karbon emisyonlarının azaltılması ve mercan resiflerinin korunması için küresel çapta daha güçlü politikalar geliştirilmesi gerektiğini vurguluyor.