COP30 İklim Zirvesi’nin başlamasına 6 ay kala kriz mi yaşanıyor?

Dünya ülkelerinin COP30 iklim zirvesi için Brezilya’da toplanmasına altı aydan az bir süre kaldı. Gözlemciler, bu zirvede küresel ısınmayı durdurmaya yönelik somut adımlar atılmasını bekliyor. Ancak hızla artan konaklama fiyatları, ilgisiz görünen dünya liderleri ve Brezilya’nın ev sahibi olarak zor meselelerden kaçındığı yönündeki eleştiriler, COP30’un krizle karşı karşıya olabileceği sorusunu gündeme getiriyor.

Paris Anlaşması’nın 10. yılında kritik bir dönüm noktası

Bu yılki zirve, Paris Anlaşması’nın imzalanmasının onuncu yılında gerçekleşecek olması nedeniyle özel bir öneme sahip. Anlaşmanın hedefi, küresel ısınmayı 2°C’nin altında, ideal olarak 1,5°C seviyesinde tutmak. Ancak bilim insanları bu hedefin giderek ulaşılamaz hale geldiğini vurguluyor. Paris Anlaşması çerçevesinde tüm ülkelerin 2035 yılına kadar emisyon azaltım planlarını içeren yeni ve daha iddialı iklim planları sunması bekleniyor.

Brezilya’dan beklenen liderlik

Brezilya, bu süreçte kritik bir rol üstlenmeli. Jair Bolsonaro döneminde Amazon ormanlarının ormansızlaştırılması ile anılan Brezilya, şimdi Başkan Luiz Inácio Lula da Silva’nın liderliğinde Belém şehriyle COP30’a ev sahipliği yaparak, küresel iklim hareketine yeniden umut kazandırmayı hedefliyor.

Özellikle önceki COP zirvelerinin otoriter rejimler ve petrol devletlerinde yapılması, Brezilya’nın demokratik yapısının bu zirveye ayrı bir önem kazandırmasına neden oluyor.

Observatório do Clima’dan Stela Herschmann, “COP30’un bir dönüm noktası olacağını düşünüyorum” diyerek, 1,5°C hedefini koruyabilmek için şimdi eylemlerin hızlandırılması gerektiğini vurguluyor.

Emisyonlar yükseliyor, taahhütler yetersiz

Mevcut iklim taahhütlerine göre yüzyıl sonuna kadar küresel ısınmanın 2,6°C’ye ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu nedenle ülkelerin sunduğu ulusal katkı beyanlarının (NDC), Paris hedeflerine ulaşmak için çok daha iddialı olması gerekiyor.

Ancak ülkelerin yeni NDC’leri sunma süreci yavaş ilerliyor. Şubat başında dolan ilk teslim tarihine rağmen şu ana kadar sadece 21 ülke planlarını sundu. Avrupa Birliği ve Çin gibi büyük emisyon salıcılar ise henüz yeni planlarını açıklamadı. Öte yandan HSBC, BP, Shell ve Unilever gibi büyük şirketlerin iklim hedeflerini zayıflatması da özel sektörde motivasyonun düştüğüne işaret ediyor.

Brezilya’nın stratejisi belirsiz

Ev sahibi ülke olarak Brezilya’nın görevi, diğer ülke ve şirketlere daha hızlı hareket etmeleri konusunda baskı yapmak. Ancak içeriden gelen bilgiler, Brezilya COP başkanlığının zirveden ne beklediği konusunda hala net bir strateji ortaya koymadığını gösteriyor. COP30’un hedeflerini açıklayan açık mektuplar soyut ve belirsiz bulundu. Zirvede orman koruma ve iklim finansmanına odaklanılacağı bilinse de, daha zorlu konular gündemin dışında kalmış görünüyor.

Fosil yakıtlar ve çekingen liderlik

Zirvenin en zorlu gündem maddelerinden biri olan fosil yakıtlar, COP28’de ülkelerin “fosil yakıtlardan uzaklaşacağı” yönünde verdikleri taahhütlerin ardından somut bir eyleme dönüşmedi. Brezilya, dünyanın yedinci büyük petrol üreticisi olmasına rağmen, bu konuda açık bir yol haritası sunmaktan kaçınıyor.

Uluslararası iklim hareketi 350.org’dan Andreas Sieber, Brezilya’nın fosil yakıtlardan çıkış için uluslararası bir zaman çizelgesi oluşturma konusunda liderlik yapabileceğini belirtiyor. Ancak şu ana kadar Brezilya’dan bu yönde hiçbir net adım gelmediğini, liderliğin oldukça çekingen kaldığını ifade ediyor.

İç siyasi dinamikler engelleyici rol oynayabilir

Lula’nın sol görüşlü bir lider olmasına karşın, Brezilya Kongresi muhafazakar çoğunluğa sahip. Bakanlar arasında çevre politikaları konusunda görüş ayrılıkları bulunuyor. Bu durum COP başkanlığının etkinliğini sınırlayabilir.

Yine de umut var. Avrupa Birliği, 2040 yılına kadar %90 emisyon kesintisi sözüyle iddialı bir NDC üzerinde çalışıyor. Çin’in de bu yılki COP’a Devlet Başkanı Xi Jinping’in katılması bekleniyor. Çin’den gelecek olası iddialı bir NDC, Hindistan gibi ülkeleri de harekete geçirebilir.

Kaliteli planlar, zayıf sayılar

Şu ana kadar sunulan NDC sayısı az olsa da, içerikleri umut verici. Andreas Sieber, bu belgelerde emisyon azaltımı için kapsamlı sektörel hedeflerin yer aldığını belirterek, “NDC’lerde net bir kalite artışı var” diyor.

Ekonomik koşullar da daha güçlü eylemleri destekliyor. Temiz enerji, fosil yakıtlardan iki kat fazla yatırım çekiyor ve dünya genelinde satılan her 5 araçtan biri artık elektrikli.

Konaklama krizi ve altyapı endişeleri

COP30 için bir diğer endişe ise ev sahibi şehir Belém’in altyapı kapasitesi. Amazon’un kapısı olarak görülen şehir, 50 bin kişilik dev zirveyi ağırlamak için yeterli konaklama altyapısına sahip değil. Konaklama fiyatlarının fırlaması, özellikle yerel aktivistlerin, gençlik hareketlerinin ve sivil toplumun katılımını tehdit ediyor.

Ancak Brezilya hükümeti, tüm bütçelere hitap edecek yeni bir konaklama platformunun ay sonunda devreye gireceğini duyurdu. Çeşitli gruplar da kendi alternatif konaklama çözümleri üzerinde çalışıyor.

Resmi açıklama: “Kapsayıcı bir COP için çalışıyoruz”

Brezilya Dışişleri Bakanlığı, COP başkanlığının stratejisini hâlâ tüm paydaşlarla istişare ettiğini belirtti. Fosil yakıtlardan çıkış gibi konuların da bu sürece dahil olduğunu vurgulayan açıklamada şu ifadeler yer aldı:

❝Bazıları bunu bir belirsizlik olarak yorumlayabilir ancak bu, Brezilya’nın farklı bakış açılarıyla uyum sağlama ve fikir birliği oluşturma çabasını yansıtıyor.❞

Ayrıca, konaklama maliyetleriyle ilgili endişelerin farkında olduklarını ve bu konuda ciddi adımlar atıldığını ifade ettiler.