IEA: Yenilenebilir enerji patlaması fosil yakıt çağının sonunu getirecek

“Enerji devrimi başladı; hiçbir ülke dönüşümü durduramaz”

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), yenilenebilir enerji kaynaklarında yaşanan rekor büyümenin, önümüzdeki on yıl içinde fosil yakıt çağını sona erdireceğini bildirdi.
Ajansın yıllık Dünya Enerji Görünümü raporuna göre, güneş, rüzgâr ve hidroelektrik gibi düşük maliyetli enerji kaynakları, küresel enerji sisteminde tarihsel bir dönüşüm yaratıyor.

Rapor, “önümüzdeki beş yılda, son 40 yılda inşa edilenden daha fazla yenilenebilir enerji kapasitesi kurulacak” öngörüsünde bulunuyor. Bu artışın, hızla yükselen elektrik talebinin neredeyse tamamını karşılayabileceği tahmin ediliyor.

“Fosil yakıtlardan uzaklaşmak artık kaçınılmaz”

IEA’nın değerlendirmesine göre, küresel elektrik talebi önümüzdeki on yılda %40 artacak. Bu artışın büyük bölümü, elektrikli araçlar, ısıtma-soğutma sistemleri ve yapay zekâ veri merkezleri tarafından yaratılacak.

Ajans, bu talep artışına rağmen yenilenebilir kaynakların hızla genişlemesi sayesinde fosil yakıt bağımlılığının azalacağını vurguluyor.
Rapor, “fosil yakıtlardan uzaklaşma artık politik bir tercih değil, ekonomik bir zorunluluk haline geldi” ifadelerine yer verdi.

IEA Başkanı Fatih Birol tarafından açıklanan raporda, Orta Doğu ve Asya’daki ucuz güneş enerjisi yatırımlarının dönüşümün ana motoru olduğu belirtildi.

Veri merkezleri ve nükleer enerji “rönesansı”

Rapor, yenilenebilir enerji artışına paralel olarak nükleer enerjide de bir “rönesans” yaşandığını ortaya koydu.
Büyük teknoloji şirketlerinin veri merkezlerine sürekli ve düşük karbonlu enerji sağlama çabaları, nükleer santrallere olan ilgiyi yeniden artırıyor.

IEA, 2025 yılına kadar küresel veri merkezi yatırımlarının 580 milyar dolara ulaşacağını, bunun da küresel petrol arzına yapılan 540 milyar dolarlık yatırımın önüne geçeceğini öngörüyor.
Uzmanlara göre bu durum, “enerji çağının yön değiştirdiğini” gösteriyor.

“Hiçbir ülke enerji dönüşümünü durduramaz”

Raporun yayımlanmasının ardından açıklama yapan Oil Change International aktivisti David Tong, bulguların “tarihi bir dönüm noktasına” işaret ettiğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
— ❝IEA raporu, artık hiçbir ülkenin enerji dönüşümünü durduramayacağını doğruluyor. Hükümetler COP30’da fosil yakıtlardan hızlı, adil ve finanse edilmiş bir çıkışı savunmalı❞ dedi.

Tong, ABD’deki bazı siyasi çevrelerin “fosil yakıt lobisine destek çağrılarına” rağmen, dönüşümün küresel ölçekte geri döndürülemez olduğunu vurguladı.

ABD’de politik direnç, Avrupa’da yeşil tepki

Raporda, ABD’deki siyasi belirsizlikler ve Avrupa’daki yeşil politikalara yönelik toplumsal tepkiler nedeniyle yenilenebilir enerji yatırımlarının hızında “yerel düzeyde yavaşlama” görülebileceği kaydedildi.
Ancak IEA, küresel düzeyde genel eğilimin yükseliş yönünde olduğunu belirtti.

Paris merkezli kuruluş, “Trump yönetiminin enerji politikalarında değişikliğe gitmesi halinde bile, ABD’nin güneş enerjisinde 2035’e kadar öngörülenden %30 daha az kapasiteye ulaşacağı” senaryosunu değerlendirdi.
Buna rağmen, dünya genelinde temiz enerji yatırımlarının hız kesmeden süreceği vurgulandı.

Uzmanlar: “Yenilenebilir devrim çoktan başladı”

Enerji düşünce kuruluşu Ember’in baş analisti Dave Jones, IEA’nın “temkinli senaryolarına” rağmen sahadaki verilerin açık olduğunu belirtti:
— ❝Şu anda yenilenebilir enerji ve elektrifikasyon alanında bir devrim yaşanıyor. Elektrikli araç satışları hızla artıyor, güneş enerjisi Orta Doğu’ya bile yayılıyor❞ dedi.

Jones, fosil yakıt ithalatçısı ülkelerin enerji güvenliği açısından en büyük kazancı elde edecek ülkeler olacağını vurguladı:
— ❝Fosil yakıtlardan hızlı çıkış, hem daha ucuz hem de daha güvenli bir enerji sisteminin anahtarıdır❞ ifadesini kullandı.

Türkiye bağlantısı: “Yatırımların yönü belli”

IEA raporunun bulguları, Türkiye’nin enerji stratejisi açısından da dikkat çekici.
Türkiye, 2024 itibarıyla toplam elektrik üretiminin %55’ini yenilenebilir kaynaklardan sağlıyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, güneş ve rüzgâr enerjisi yatırımlarının 2035’e kadar iki katına çıkması hedefleniyor.

Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi’nden enerji uzmanı Dr. Cem Kırlangıç, IEA raporunun Türkiye için “yön gösterici” olduğunu belirterek şunları söyledi:
— ❝Fosil yakıtlara dayalı sistemler, enerji güvenliği açısından riskli hale geldi. Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler, yenilenebilir kaynaklara yöneldikçe ekonomik bağımsızlıklarını güçlendirecek❞ dedi.

Enerji çağının son perdesi

IEA raporu, tarihin belki de en büyük ekonomik dönüşümünün eşiğinde olduğumuzu gösteriyor.
Fosil yakıt çağının sonu, yalnızca çevresel bir gereklilik değil, piyasa gerçeklerinin dayattığı bir zorunluluk haline geldi.

Ancak uzmanlara göre, bu dönüşümün hızı, hükümetlerin politik kararlılığına bağlı olacak.
“Yeşil enerji devrimi” artık başlamış durumda — fakat onu yönetecek siyasi irade henüz her ülkede aynı hızda oluşmadı.

Enerji tarihine yön veren yeni denklem ise artık çok net:
“Gelecek, güneşle ve rüzgarla yazılacak.”

Kaynak: IEA World Energy Outlook 2025, Reuters, Guardian, Oil Change International, Ember,