1 milyon ton CO₂ atmosferden temizlendi ancak işler yeterince hızlı ilerlemiyor

Yeni doğan karbondioksit giderme (CDR) endüstrisi bu yıl önemli bir dönüm noktasına ulaşmayı bekliyor: Atmosferden toplam 1 milyon ton CO₂ çıkarıldı. Bu gelişme, iklim açısından umut verici bir adım olsa da uzmanlar, 2050’ye kadar her yıl milyarlarca ton CO₂ giderilmesi gerektiğine dikkat çekiyor.

İsveç merkezli iklim danışmanlığı firması Marginal Carbon’dan Robert Höglund, “2050’ye kadar birden fazla gigaton’a ulaşacaksak, işler olması gerektiği kadar hızlı ölçeklenmiyor,” diyor. Bilim insanlarına göre, küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlamak için her yıl 5 ila 16 gigaton CO₂’nin atmosferden çıkarılması gerekiyor.

Yetersiz ilerleme, politika ve yatırım eksikliğine bağlanıyor

Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden Gregory Nemet, “Talep nereden ve ne zaman gelecek?” sorusunu gündeme getirerek, ABD’deki politika değişikliklerinin süreci yavaşlattığını belirtiyor.

2018 yılında yayımlanan IPCC özel raporu, bu yüzyılda 100 ila 1000 gigaton CO₂’nin kalıcı olarak giderilmesi gerektiğini ortaya koydu. Daha güncel raporlar ise karbondioksit giderimini “kaçınılmaz” olarak tanımlıyor ve senaryoya göre yılda 5–16 gigaton arasında bir uzaklaştırma ihtiyacını öngörüyor.

Hawaii Üniversitesi’nden David Ho, “Bu insanlığın şimdiye kadar yaptığı en büyük şey olacak” yorumunda bulunuyor.

Yeni teknolojiler gelişiyor ama henüz ölçeklenmedi

IPCC raporunun ardından birçok girişim kendi teknolojilerini geliştirmek üzere harekete geçti. Bunlar arasında:

• Doğrudan hava yakalama: Havanın kimyasal filtrelerden geçirilerek CO₂’nin ayrıştırılması.
• İleri düzey kaya aşındırma: Çiftlik arazilerine kaya tozu yayarak CO₂’yi minerale dönüştürme.
• Biyokütle dönüşümü: Bitkisel atıkların biyokömüre veya karbon yakalama sistemleriyle enerjiye dönüştürülmesi.
• Okyanus ve yeraltı depolama: Karbonun uzun vadeli ve kalıcı olarak saklanması.

Buna rağmen orman ve toprak bazlı çözümler, kısa vadeli etkileri nedeniyle gigaton ölçekli çözüm olarak kabul edilmiyor.

Şirketlerin katkısı sınırlı, Microsoft istisna

CDR.fyi adlı analiz şirketine göre, bugüne kadar 28 milyon ton kalıcı karbon giderimi taahhüt edildi, bunun karşılığı yaklaşık 6,5 milyar dolar. Ancak sadece 720.000 ton giderim tamamlandı. 2025 sonuna kadar bu rakamın 1 milyon tonu geçmesi bekleniyor.

Carbon Business Council’dan Ben Rubin, “Sektör başlangıç aşamasından teslimat aşamasına geçiyor. Milyon ton bunun kanıtı,” diyor.

Ancak bu miktar, mevcut emisyonlara kıyasla hala çok küçük. David Ho, “Bu, sadece 13 dakikalık küresel emisyonu geri almak gibi,” diyerek mevcut etkinin sınırlı olduğunu ifade ediyor.

Microsoft dışında ciddi alıcı yok

Karbon giderimi pazarında Microsoft açık ara önde. 2024’te satılan giderim sözleşmelerinin %90’ı Microsoft tarafından satın alındı. Diğer yandan, bilim temelli hedefler belirleyen binlerce şirketten yalnızca %0,6’sı herhangi bir karbon giderimi taahhüdü verdi.

Carbon Gap savunucusu Eli Mitchell-Larson, “Yaklaşık bir buçuk yıldır alarm veriyoruz. Eğer sadece hayırseverlik fonlarıyla bu açığı kapatmayı beklersek, iklim krizini çözmüş olmayız,” uyarısında bulunuyor.

Politikalar değişirse sektör hızlanabilir

Mitchell-Larson’a göre, atık su arıtma, tarım ve madencilik gibi sektörlerde karbon gideriminin zorunlu hale getirilmesi, süreci hızlandırabilir. Höglund da, “Bu kaybedilmiş bir dava değil. İşler hâlâ hızlanabilir,” diyor.

Kanada ve Kaliforniya gibi yerel yönetimler, doğrudan karbon kaldırma yöntemlerini satın almaya hazırlanıyor. Şirketler ise karbonu uzaklaştırırken aynı zamanda değerli ürünler elde etmenin maliyet etkin yollarını arıyor.

Ancak ABD’de Trump yönetiminin iklim politikalarını geri çekme sinyali, sektördeki özel yatırımların akışını da olumsuz etkiliyor. Nemet, “İklim ve net sıfıra verilen önemin azalması, özel yatırımı desteklemiyor,” değerlendirmesinde bulunuyor.