Bilim insanlarından uyarı: Önümüzdeki yüzyılda 500’ün üzerinde kuş türü yok olabilir

Reading Üniversitesi öncülüğünde yapılan kapsamlı bir çalışmaya göre, mevcut eğilimler devam ederse önümüzdeki yüzyılda 500’den fazla kuş türü yok olma riskiyle karşı karşıya. Bilim insanları, özellikle tehdit altındaki türlerin kurtarılması için esaret altında üreme, yaşam alanlarının restorasyonu ve özel kurtarma programları gibi acil müdahalelerin gerekli olduğunu vurguluyor.

Nature Ecology and Evolution dergisinde yayımlanan araştırma, neredeyse tamamı belgelenmiş yaklaşık 10.000 kuş türünü kapsayan verilerle gerçekleştirildi. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) verileri kullanılarak yok olma riski analiz edildi.

Habitat kaybı ilk sırada

Çalışmaya göre, türlerin büyük bölümünün karşı karşıya olduğu en büyük tehdit tarımsal faaliyetler nedeniyle habitat kaybı. Yoğunlaşan tarım uygulamaları, orman kesimi, iklim değişikliği ve avcılıkla birlikte birçok kuş türünün yaşam alanı yok oluyor.

Araştırmanın baş yazarı Kerry Stewart, ❝Modern zamanlarda benzeri görülmemiş bir kuş nesli tükenme kriziyle karşı karşıyayız. Bu şok edici bir istatistik❞ diyerek, öngörülen kaybın son 500 yılda yok olan kuş türlerinin üç katı olduğuna dikkat çekti.

250 tür zaten yok olma eşiğinde

Araştırmacılar, habitat tahribatı ve avcılığın bugün tamamen durdurulsa bile, yaklaşık 250 kuş türünün hâlihazırda yok olma sınırında olduğunu belirtiyor. Bu türlerin varlığını sürdürebilmesi için klasik koruma önlemleri yeterli değil; yerine, aktif kurtarma programları uygulanması gerekiyor.

Prof. Manuela González-Suárez, ❝Tehditleri ortadan kaldırmak yeterli değil. Özellikle 250–350 türün hayatta kalabilmesi için esaret altında üreme, nakil ve ekolojik destek gibi tamamlayıcı stratejiler şart❞ değerlendirmesinde bulundu.

Kurtarılan türler umut veriyor

Araştırma, doğru uygulandığında başarılı olan örnekleri de içeriyor:

• Kaliforniya akbabası, 1987’de vahşi doğada tükenmişti. Sadece 22 birey kalan tür, esaret altında yetiştirilerek doğaya salındı. Bugün, 350’nin üzerinde birey yeniden doğada yaşıyor.
• İngiltere’de sazlık alanlarda yaşayan balaban kuşu, 1870’lerde üreme nüfusu tükenmişti. Yaşam alanı restorasyonu sayesinde tür, 200 yılın en yüksek popülasyon seviyesine ulaştı. 2023’te 280’den fazla erkek birey gözlemlendi.

Avrupa Kaplumbağa Güvercini, Büyük Toy Kuşu Risk Altında

Yok olma riski altındaki türler arasında karabatak, Avrupa kaplumbağa güvercini ve büyük toy kuşu gibi simgesel türler yer alıyor. Bu türlerin kaybı, sadece biyolojik çeşitliliği değil, aynı zamanda ekosistem dengesini ve doğal süreçleri de tehdit ediyor.

BirdLife International: “Topyekûn eylem gerekli”

BirdLife International Baş Bilim İnsanı Dr. Stuart Butchart, çalışmaya ilişkin değerlendirmesinde şu ifadeleri kullandı:

❝Soy tükenmesini önlemek için sihirli bir formül yok. Korunan alanlar önemli olsa da tarım, ormancılık, balıkçılık ve avcılıktan kaynaklanan tehditleri azaltmak şart. Bazı türler ise sadece hedefe yönelik, müdahaleci kurtarma programlarıyla yaşatılabilir.❞

Dünya kuşlarının durumu raporu: Türlerin yarısı azalıyor

2023 tarihli Dünya Kuşlarının Durumu raporu da kuş popülasyonlarının alarm verici şekilde azaldığını ortaya koymuştu. Rapora göre:

• Türlerin yaklaşık %50’si azalma eğiliminde
• İstilacı türler, doğal kaynakların aşırı kullanımı ve iklim bozulması başlıca tehditler arasında

Uzmanlar, kuşların korunmasında geç kalınmadan harekete geçilmesi gerektiğini, sadece koruma değil, aktif kurtarma uygulamalarının önceliklendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Bu kapsamda her ülkenin biyolojik çeşitlilik stratejilerine özel kurtarma programlarını dahil etmesi bekleniyor.

Fotoğraf: Sid Balachandran