Avustralya, küresel iklim krizinin etkilerini en sert hisseden coğrafyalardan biri olarak, Ekim ayında rekor kıran aşırı hava koşullarıyla mücadele ediyor. Yeni Güney Galler ve Queensland eyaletlerinde tarihin en sıcak Ekim günleri yaşanırken, rekor sıcaklıklar şimdi de doğu kıyılarına, özellikle de Sidney metropolüne doğru ilerliyor. Meteoroloji bürosu BoM, kentin 39 dereceyi görmesini, hatta bazı banliyölerin 40 dereceye ulaşmasını beklerken, güney eyaletleri aynı anda 130 km/s hıza ulaşan yıkıcı fırtına rüzgarlarının tehdidi altında bulunuyor.
Bu eşzamanlı aşırı sıcak ve yıkıcı rüzgar fenomeni, kıtanın iklim sistemindeki büyük bir dengesizliği işaret ediyor. Bu gelişme neden önemli? Bir yanda mevsim ortalamasından 16 dereceye varan sıcaklık sapmaları, diğer yanda yangın tehlikesini en üst seviyeye çıkaran kuvvetli rüzgarlar, Avustralya’nın doğal yaşamını, altyapısını ve halk sağlığını anlık olarak tehdit ediyor. Bu dünya için ne ifade ediyor? Avustralya’nın 1910’dan bu yana ulusal yıllık ortalama sıcaklığının yaklaşık 1.5 derece yükseldiği gerçeğiyle birleşen bu durum, Paris Anlaşması’nın ısınma sınırına ne kadar yaklaşıldığını ve aşırı hava olaylarının sıklık ve şiddetinin iklim krizi nedeniyle arttığını kanıtlıyor.
Sidney’de tarihi ekim sıcaklığı tehdidi: 40 derece sınırı zorlanıyor
Avustralya Meteoroloji Bürosu’nun (BoM) raporuna göre, ülkenin büyük bir kısmı üst üste çok sıcak günler geçiriyor. Salı günü 1910’dan bu yana tutulan kayıtlardaki en yüksek Ekim sıcaklıkları hem Yeni Güney Galler hem de Queensland’da kaydedildi. Queensland’ın kırsalındaki Birdsville’de termometreler 46.1 dereceyi gösterirken, Yeni Güney Galler’deki Bourke’ta sıcaklık 44.8 dereceye kadar tırmandı.
Haftalık Çevre Bültenine Kaydolun
En önemli haberleri anında alın
BoM’un kıdemli meteorologlarından Angus Hines, rekor kıran bu sıcaklık kütlesinin doğuya kaydığını ve çarşamba gününün Sidney için “kavurucu bir gün” olacağını belirtti. Şehir merkezinde sıcaklığın 39 dereceye ulaşması bekleniyor. Bu tahmin gerçekleşirse, şehrin 2004 yılında Observatory Hill’de kırdığı 38.2 derecelik Ekim ayı sıcaklık rekoru kırılmış olacak. Ayrıca, Sidney metropol bölgesindeki tüm banliyölerin 30 derecenin üzerine çıkacağı, bazı bölgelerde ise sıcaklığın 40 dereceyi görmesinin kuvvetle muhtemel olduğu bildirildi. Doğru bir perspektifle bakıldığında, doğu kıyısındaki birçok yerde sıcaklıklar, Ekim ayı ortalamasının tam 10 ila 16 derece üzerinde seyrediyor.
TAVSİYE EDİLEN
Güney eyaletlerinde fırtına alarmı: Yıkıcı rüzgarlar başladı
Aşırı sıcak kütlesinin doğuya doğru itilmesinin nedeni olan güçlü hava sistemi, ülkenin güney eyaletlerini yıkıcı rüzgarlarla tehdit ediyor. Bass Boğazı’ndan geçecek olan alçak basınç sistemi, Victoria’nın güneybatı kıyılarına $130 \text{ km/s}$ hıza ulaşabilecek güçlü ve hasar verici rüzgarlar getirmesi bekleniyor.
Öğleden sonra erken saatlerde Melbourne’de yaygın rüzgarların $90 \text{ ila } 100 \text{ km/s}$ hıza ulaşacağı, kıyı bölgeleri ve Dandenong Sıradağları’nda ise bu hızın daha da artacağı tahmin ediliyor. Acil durum servisleri (VicEmergency), Güney Afrika sınırından Codrington’a kadar olan kıyı bölgeleri için uyarı yayınlayarak halktan yıkıcı rüzgarlar nedeniyle sığınaklara geçmelerini talep etti. İş Güvenliği Kurumu WorkSafe ise açık havada çalışan Victorialıları işlerini yeniden değerlendirmeye ve işyerlerini güvenli hale getirerek malzeme ve molozların “uçuşan tehlike” haline gelmemesini sağlamaya çağırdı.
Yangın tehlikesi en üst seviyede: Tam yasaklar uygulamada
Aşırı sıcaklıklar ve kuvvetli rüzgarların tehlikeli bir kombinasyonu, ülkenin doğu kesimlerinde aşırı yangın tehlikesi yaratıyor. Büyük Sidney, Büyük Hunter, Illawarra ve Shoalhaven, yukarı orta batı ovaları ve kuzeybatı bölgelerinde şimdiden tam yangın yasağı uygulanıyor.
NSW Kırsal İtfaiye Servisi (RFS) sözcüsü, Çarşamba öğleden sonra Yeni Güney Galler’de 37 çalı veya ot yangınıyla mücadele edildiğini ve bunlardan 13’ünün henüz kontrol altına alınamadığını bildirdi. Bu durum, rüzgarın gücüyle yangınların hızla yayılma potansiyeli taşıdığını gösteriyor.
İklim krizi ve aşırı hava olaylarının tetikleyicisi
BoM’un kıdemli meteorologları, Yeni Güney Galler ve Queensland’daki rekor sıcaklıklar ile güneyden esen zararlı rüzgarlar arasında doğrudan bir bağlantı olduğunu açıkladı. Bu rekor sıcaklıklar, son birkaç haftadır Batı Avustralya ve Kuzey Toprakları’nın iç kesimlerinde birikmiş ve şimdi güney eyaletleri üzerinden hareket eden güçlü alçak basınç sistemi tarafından doğu kıyılarına doğru itilmiştir.
Uzmanlar şu noktaya dikkat çekiyor: Kıdemli meteorolog Dean Narramore’a göre, “Güneyden geçen bu gerçekten güçlü hava sistemi sonunda o sıcaklığı yakaladı ve ülke geneline yaydı.” Uzmanlar, küresel ısınmanın etkisiyle bu tür hava sistemlerinin, daha fazla enerji ve şiddet kazanarak atmosferik dinamikleri değiştirdiğini belirtiyor. Bu mekanizma, iklim değişikliğinin kıta ölçeğinde eşzamanlı ve ekstrem hava olaylarını nasıl tetiklediğinin bir kanıtıdır. Avustralya’nın ulusal yıllık ortalama sıcaklığının 1910’a göre yaklaşık 1.5 derece daha yüksek olması, bu aşırı olayların sıklığı ve şiddetinin artmasının arkasındaki temel sebeptir.
Halk sağlığı uyarısı: Sıcak çarpması riskine karşı önlemler
NSW Sağlık sözcüsü, aşırı sıcak havanın hastaneye yatmayı gerektirecek ciddi hastalıklara, altta yatan sağlık sorunlarını kötüleştirmeye ve hatta ölümcül olmaya varan sonuçlara yol açabileceğini belirterek uyarılarda bulundu. Halkın yüksek sıcaklıklarda basit önleme stratejilerini uygulaması gerekiyor:
- Günün en sıcak saatlerinde içeride kalmak.
- Sıcak havayı dışarıda tutmak için kapıları, pencereleri, panjurları ve perdeleri erken kapatmak.
- Bol su içmek ve dışarıdayken su şişesi taşımak.
Baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, yorgunluk ve kramplar gibi sıcağa bağlı hastalık belirtileri yaşayan kişilerin derhal serin bir ortama geçmeleri ve gerekirse tıbbi yardım almaları tavsiye ediliyor.
Türkiye için de iklim adaptasyonu ihtiyacı
Avustralya’nın Ekim ayında bile yaşadığı bu eşzamanlı rekor sıcaklık ve yıkıcı rüzgar fırtınası, Türkiye için hayati bir uyarı niteliğindedir. Türkiye, özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında artan sıklık ve şiddette sıcak hava dalgaları ve orman yangınları riskiyle karşı karşıyadır.
Avustralya’nın bir ucunda kavurucu sıcaklığın, diğer ucunda 130 km/s’lik fırtınanın yaşanması, iklim krizinin doğal afetlerin zamanlamasını ve yoğunluğunu nasıl bozduğunu gösteriyor. Türkiye, bu küresel eğilime karşı Yangınla Mücadele (RFS) sistemleri gibi yerel organizasyonlarını güçlendirirken, kentsel altyapısını ve halk sağlığı hizmetlerini, artan sıcaklıklar ve şiddetli rüzgarların getireceği iklim adaptasyonu ihtiyacına göre hızla modernize etmek zorundadır.
Yorum
Avustralya'dan gelen bu haberler, iklim krizinin artık uzak bir tehdit olmaktan çıkıp, günlük hava durumu rekorlarıyla kendini gösteren acil bir gerçeklik olduğunu bir kez daha kanıtlıyor.
Sidney'in Ekim rekorunu kırmaya hazırlanması ve 1910'dan bu yana ortalama sıcaklığın 1.5 derece artmış olması, uluslararası taahhütlerin neden hızla ve kararlılıkla yerine getirilmesi gerektiğini gözler önüne seriyor. Bu durumun en tehlikeli boyutu ise, rekor sıcağın aynı anda yıkıcı rüzgarlarla birleşerek aşırı yangın tehlikesi yaratmasıdır.
Yangın yasağı kararları ve acil halk sağlığı uyarıları, bir kıtanın iklim değişikliğinin getirdiği çifte baskı altında nasıl alarm verdiğini göstermektedir. Küresel ısınmanın domino etkisi, bir yanda rekorları kırarken, diğer yanda doğal afetlerin gücünü artırarak yaşam alanlarımızı tehdit etmeye devam ediyor.
Kaynak: The Guardian, Avustralya Meteoroloji Bürosu (BoM), BBC News, NSW Kırsal İtfaiye Servisi (RFS)
