Hindistan’da güneş enerjisi büyüyor, atık sorunu endişe yaratıyor

Hindistan’ın son yıllarda hızla artan güneş enerjisi yatırımları, ülkeyi dünyanın en büyük üreticileri arasına taşırken, ortaya çıkması beklenen güneş paneli atıkları yeni bir çevresel risk olarak gündeme geliyor. Uzmanlar, atık yönetimine yönelik kapsamlı bir plan geliştirilmemesi halinde, temiz enerji dönüşümünün uzun vadede yeni sorunlar doğurabileceği uyarısında bulunuyor.

Yenilenebilir enerji yatırımlarını iklim stratejisinin merkezine alan Hindistan, on yıldan biraz fazla bir sürede dünyanın üçüncü büyük güneş enerjisi üreticisi konumuna yükseldi. Ülke genelinde dev güneş enerjisi parklarının yanı sıra şehirler, kasabalar ve kırsal alanlarda milyonlarca çatı üstü güneş paneli elektrik şebekesine katkı sağlıyor.

2,4 milyon hane güneş enerjisine geçti

Hükümet verilerine göre, yaklaşık 2,4 milyon hane, teşvik programları kapsamında güneş enerjisi sistemlerini kullanmaya başladı. Güneş enerjisinin yaygınlaşması, Hindistan’ın kömüre olan bağımlılığını azaltırken, güneş enerjisi kurulu kapasitenin yüzde 20’sinden fazlasını karşılar hale geldi.

Ancak uzmanlara göre bu hızlı büyüme, önemli bir sorunu da beraberinde getiriyor. Kullanım aşamasında temiz kabul edilen güneş panelleri, kullanım ömrü sonunda doğru şekilde yönetilmezse çevresel risk oluşturabiliyor.

Geri dönüşüm altyapısı yetersiz

Güneş panelleri ağırlıklı olarak cam, alüminyum, gümüş ve polimer gibi geri dönüştürülebilir malzemelerden oluşsa da, içerdikleri kurşun ve kadmiyum gibi eser miktardaki zehirli metaller, yanlış bertaraf edilmesi halinde toprak ve su kaynaklarını kirletebiliyor.

Yaklaşık 25 yıl kullanım ömrüne sahip olan panellerin sökülmesiyle ortaya çıkacak atıklar için Hindistan’da şu an özel bir bütçe bulunmuyor. Ülkede, eski panelleri işleyebilecek yalnızca birkaç küçük ölçekli geri dönüşüm tesisi faaliyet gösteriyor.

Atık miktarı hızla artacak

Hindistan’da güneş enerjisi atıklarına ilişkin resmi bir veri bulunmazken, yapılan bir çalışma 2023 yılı itibarıyla yaklaşık 100 bin ton olan atık miktarının, 2030’a kadar 600 bin tona ulaşabileceğini öngörüyor. Uzmanlar, asıl atık dalgasının henüz başlamadığına dikkat çekerek, geri dönüşüm yatırımlarında gecikme yaşanması durumunda ülkenin ciddi bir atık kriziyle karşı karşıya kalabileceğini belirtiyor.

Enerji, Çevre ve Su Konseyi (CEEW) tarafından yayımlanan araştırmaya göre, Hindistan 2047 yılına kadar 11 milyon tondan fazla güneş enerjisi atığı üretebilir. Bu atıkların yönetilebilmesi için yaklaşık 300 özel geri dönüşüm tesisine ve önümüzdeki 20 yılda 478 milyon dolarlık yatırıma ihtiyaç duyulacağı hesaplanıyor.

“Asıl atık dalgası 10–15 yıl içinde gelecek”

Enerji şirketi Targray’den Rohit Pahwa, ❝Hindistan’daki büyük güneş enerjisi parklarının çoğu 2010’ların ortalarında inşa edildi. Bu nedenle gerçek atık dalgası 10 ila 15 yıl içinde ortaya çıkacak❞ değerlendirmesinde bulundu.

Uzmanlar, Hindistan’daki tabloyun küresel eğilimlerle paralellik gösterdiğini belirtiyor. Tahminlere göre ABD, 2030 yılına kadar 170 bin ile 1 milyon ton arasında, Çin ise yaklaşık 1 milyon ton güneş paneli atığı üretebilir.

Düzenlemeler yetersiz kalıyor

Politika yaklaşımlarının ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğine işaret ediliyor. ABD’de güneş paneli geri dönüşümü büyük ölçüde piyasa temelli ve eyalet bazlı düzenlemelere dayanırken, Çin ve Hindistan’da ise kapsamlı ve özel bir düzenleyici çerçevenin henüz tam anlamıyla oluşturulmadığı belirtiliyor.

Hindistan, 2022 yılında güneş panellerini elektronik atık mevzuatı kapsamına alarak, üreticilere kullanım ömrü sonunda panellerin toplanması, depolanması ve geri dönüştürülmesi sorumluluğunu yükledi. Ancak uzmanlar, özellikle ev ve küçük ölçekli sistemlerin denetiminde ciddi boşluklar bulunduğunu ifade ediyor.

“Temiz enerji, atık krizine dönüşmemeli”

Hasar gören veya kullanım dışı kalan panellerin sıklıkla çöplüklere ya da yetkisiz tesislere gönderildiğini belirten uzmanlar, bu durumun zehirli maddelerin çevreye yayılmasına yol açtığını vurguluyor.

Çevre uzmanı Sai Bhaskar Reddy Nakka, ❝Güneş enerjisi yirmi yıl boyunca temiz enerji yanılsaması yaratıyor. Ancak ciddi bir geri dönüşüm planı olmadan geride bir modül mezarlığı bırakma riski taşıyor❞ uyarısında bulundu.

Fırsat penceresi açık

Uzmanlar, sorunlara rağmen güneş enerjisi atıklarının önemli fırsatlar barındırdığına da dikkat çekiyor. Pahwa, ❝Atık miktarı arttıkça, bu atıkları nasıl işleyeceğini bilen şirketlere olan talep de artacaktır❞ dedi.

CEEW verilerine göre, etkin bir geri dönüşüm sistemi sayesinde 2047’ye kadar yeni panellerde kullanılacak malzemelerin yüzde 38’i geri kazanılabilir ve madencilikten kaynaklanan 37 milyon ton karbon emisyonunun önüne geçilebilir.

Araştırmanın ortak yazarlarından Akansha Tyagi, Hindistan’da cam ve alüminyum için halihazırda işleyen pazarların bulunduğunu, güneş pillerindeki silikon, gümüş ve bakır gibi metallerin de yeniden değerlendirilebileceğini belirtti.

Uzmanlardan çağrı: Hızlı adım atılmalı

Uzmanlara göre önümüzdeki 10 yıl, Hindistan’ın güneş enerjisi hedefleri açısından belirleyici olacak. Düzenlenmiş ve kendi kendini idame ettiren bir geri dönüşüm sistemi kurulması, hane halkı bilincinin artırılması ve atık toplama süreçlerinin güneş enerjisi iş modellerine entegre edilmesi gerektiği vurgulanıyor.

Sai Bhaskar Reddy Nakka, ❝Güneş enerjisinden kazanç sağlayan şirketler, panellerin ömrü sona erdiğinde ne olacağından da sorumlu olmalı. Aksi halde bugün temiz enerji kullanmak, yarın daha büyük bir atık sorununa yol açabilir❞ ifadelerini kullandı.

Kaynak: BBC