Norveç’ten Amazon Orman Fonu için şartlı 3 milyar dolarlık kredi sözü

Norveç hükümeti, Brezilya’nın Birleşmiş Milletler (BM) COP30 iklim zirvesindeki imza girişimi olan Tropikal Orman Sonsuza Dek Fonu’na (TFFF) 10 yıl boyunca yaklaşık 3 milyar dolarlık şartlı kredi sözü verdi. Bu taahhüt, dünya çapında tehlike altındaki tropikal ormanların korunmasını desteklemek üzere tasarlanan fonun ilk büyük kaynağı oldu. Ancak Norveç, taahhüdünü, fonun diğer bağışçılardan önemli miktarda ek sermaye sağlaması gibi kesin koşullara bağlayarak küresel finansman modelinin sürdürülebilirliğini önceliklendirdi.

Bu gelişme neden önemliydi? Tropikal ormanlar, iklim krizini kontrol altına almanın en kritik araçlarından biri olan küresel karbon yutaklarıydı. TFFF, bu ormanları korumak amacıyla 125 milyar dolarlık devasa bir araç oluşturmak için kullanılabilir hale getirmek üzere ilk etapta 25 milyar dolarlık taahhüt toplamayı hedefliyordu. Norveç’in bu önemli taahhüdü, fonun fiziki olarak kurulması ve Brezilya’nın küresel iklim finansmanındaki liderlik iddiası için kritik bir başlangıç noktası oldu. Ancak Norveç’in şartları, bu devasa finansman yapısının sadece kamu kaynaklarına değil, aynı zamanda özel sektörün katılımına ve operasyonel sürdürülebilirliğe ne kadar bağımlı olduğunu da gözler önüne serdi.

Norveç’in şartlı desteği ve fonun yapısı

Norveç hükümetinin Perşembe günü yaptığı açıklamaya göre, taahhüt edilen yaklaşık 3 milyar dolarlık kredi, 2035 yılına kadar TFFF’ye dağıtılacak ve geri ödemesi 2075 yılına kadar tamamlanacaktı. Ancak bu fonlama, aşağıdaki dört temel şarta bağlandı:

1. Ek Bağışçı Hedefi: TFFF’nin 2026 yılına kadar diğer bağışçılardan en az 9,8 milyar dolar (100 milyar Norveç kronu) sağlaması gerekiyordu.
2. Yüzde Sınırlaması: Norveç, fonun toplam finansmanının %20’sinden fazlasını sağlayamayacaktı.
3. Sürdürülebilirlik: Finansman modeli sürdürülebilir olmalıydı.
4. Risk Yönetimi: Fon, kabul edilebilir bir risk seviyesini korumalıydı.

Bu şartlar, Norveç’in finansal riskten kaçınma stratejisinin yanı sıra, fonun küresel bir taahhüt etrafında şekillenmesi ve tek bir ülkeye bağımlı kalmaması gerektiği yönündeki uluslararası beklentiyi yansıtıyordu.

Taahhütler ve ilk engeller

Fon, planına göre, ülkelerin korudukları her hektar orman için ücret almasını öngörüyordu. Brezilya, Kolombiya, Endonezya ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC) gibi büyük tropikal ormanlara sahip ülkelerin bu modelden en çok faydalanacaklar arasında yer alması bekleniyordu.

Finansman modeli, bağışçılardan ve özel sektörden gelen parayı, hem yatırımcılara geri ödeme yapmak hem de ülkeleri ormanlarını korudukları için ödüllendirmek amacıyla tasarlanmış çeşitlendirilmiş bir portföye yerleştiriyordu. Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, yatırım duyurusunu ilk yapan lider oldu ve onu Endonezya Devlet Başkanı Prabowo Subianto takip etti.

Brezilya Maliye Bakanı Fernando Haddad, fonun gelecek yıla kadar 10 milyar dolar toplayabileceğine inandığını belirtmesine rağmen, haftanın başlarında gelen haberler fonun önündeki zorlukları da gözler önüne serdi. Konuya yakın bir kaynak, Birleşik Krallık’ın fona yatırım yapmayı reddettiğini ve bu durumun Brezilya hükümetinin ilk taahhüt beklentilerini düşürmesine neden olduğunu söyledi. Bu durum, fonun 9,8 milyar dolarlık eşiği aşmasının ne kadar zorlu bir süreç olacağını gösterdi.

Türkiye’nin orman varlığı ve finansal modeller

Norveç’in bu şartlı taahhüdü ve TFFF’nin kurulma çabası, Türkiye’nin de iklim ve çevre politikaları için önemli çıkarımlar içermektedir. Türkiye, küresel ölçekte tropikal ormanlara sahip olmasa da, kendi orman varlığını koruma ve karbon yutağı kapasitesini artırma yükümlülüğü altındaydı.

TFFF’nin uygulayacağı “korunan her hektar için ücret” modeli ve karma finansman yapısı (kamu ve özel sektör), Türkiye’nin de ormanlarının korunmasını ve biyolojik çeşitliliğini artırmasını teşvik edebilecek yenilikçi finansal mekanizmaları araştırması gerektiği yönünde bir sinyal verdi. Türkiye, orman varlığını karbon kredisi piyasaları veya benzeri uluslararası fonlar aracılığıyla destekleme ve koruma çabalarını artırma konusunda TFFF’nin modelinden ilham alabilirdi. Ayrıca Norveç’in yatırımındaki risk yönetimi şartları, Türkiye’deki büyük ölçekli altyapı projeleri ve doğal varlık koruma projeleri için şeffaflık ve finansal sürdürülebilirliğin önemini vurguladı.

Finansman ve siyasi iradenin sınanması

Norveç’in 3 milyar dolarlık şartlı kredisi, TFFF’nin kurulması için kritik bir başlangıç ​​ivmesi sağladı. Ancak bu taahhüt, aynı zamanda fonun karşı karşıya olduğu devasa zorlukları da netleştirdi. Norveç’in getirdiği “yüzde 20’yi aşmama” ve “9,8 milyar dolar toplama” şartları, sorumluluğu tüm küresel finans topluluğuna yayma çabasıydı. Birleşik Krallık gibi büyük bir ekonominin fonlamayı reddetmesi, özel sektör ve diğer büyük bağışçıların katılımı olmadan TFFF’nin hedeflerine ulaşmasının ne kadar zor olacağını gösterdi. Bu durum, COP30’da iklim finansmanı vaatlerinin ötesine geçilmesi ve somut risk paylaşım modellerinin kabul edilmesi için siyasi iradenin en üst düzeyde sergilenmesi gerektiğini kanıtladı. TFFF, tropikal ormanları kurtaracak bir finansal araçtan öte, küresel finansal adaletin sınandığı bir arena haline gelmişti.

Kaynak: Norveç Hükümeti Açıklaması, Brezilya Hükümeti (Luiz Inácio Lula da Silva, Fernando Haddad), Bloomberg Green