Küresel nakliye karbon vergisi tartışmaları Londra’da sürüyor: Tarihi adım mı, ticaret gerilimi mi?

Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından düzenlenen Deniz Çevre Koruma Komitesi toplantısında, dünyanın ilk küresel karbon vergisinin deniz taşımacılığı sektöründe uygulanması gündemde. Londra’da devam eden görüşmeler, yalnızca iklim değişikliğiyle mücadelede değil, aynı zamanda küresel ticaretin geleceğinde de belirleyici rol oynayabilir.

Eğer onaylanırsa, küresel karbon vergisi, uluslararası deniz taşımacılığını kapsayan ilk emisyon fiyatlandırma sistemi olacak. Sektörün küresel CO₂ emisyonlarındaki payı yaklaşık %3 civarındayken, bu adım on yılın en önemli iklim anlaşmalarından biri olarak değerlendiriliyor.

Nakliyeye yönelik vergi ne anlama geliyor?

Toplantıya öncülük eden Pasifik Ada ülkeleri, ton başına sabit bir karbon fiyatı öneriyor. Bu modelle, daha az kirleten ülkelerin desteklenmesi ve net sıfır hedeflerine adil bir geçiş sağlanması amaçlanıyor.

Dünya ticaret filosunun %80’inden fazlasını temsil eden Uluslararası Deniz Ticaret Odası, karbon vergisini destekleyerek ❝nakliyede hızlı enerji geçişi için en etkili yol❞ olarak tanımlıyor.

Vergiden elde edilecek gelirler;

• Gelişmekte olan ülkelerde yeşil taşımacılık yatırımlarına,
• İklim krizinden en çok etkilenen bölgelerde önleme ve uyum projelerine,
• Alternatif yakıtların üretimi ve teşvikine yönlendirilecek.

Vergi miktarının ton başına 60 ila 300 dolar arasında olması öneriliyor. Ancak fiyatlandırma yapısı henüz netleşmedi.

ABD karşı çıkıyor: “Haksız yük” uyarısı

Amerika Birleşik Devletleri, karbon vergisine açıkça karşı çıkarak, yürürlüğe girmesi halinde karşılıklı ekonomik önlemler alınacağını duyurdu.

POLITICO tarafından görülen bir resmi mektupta, ABD yönetimi, karbon vergisinin “haksız ve tek taraflı yük” getireceğini savundu.

❝Bu tür bir düzenleme yürürlüğe girerse, ABD gemilerine uygulanan ücretleri telafi etmek ve Amerikan halkının zararını azaltmak için karşılık vereceğiz❞ denildi.

ABD’nin bu hafta IMO toplantısına katılmaması, Biden yönetiminin önceki küresel iklim müzakerelerine aktif katılımına kıyasla önemli bir değişiklik olarak görülüyor.

Alternatif öneriler: Kredi ticareti tartışması

Çin, Brezilya, Güney Afrika ve Suudi Arabistan gibi bazı ülkeler, karbon vergisi yerine emisyon ticareti (kredi pazarı) modelini savunuyor.

Bu sistemde, belirlenen sınırdan daha az emisyon yapan gemiler kredi kazanarak, daha fazla kirletenlere kredi satabilecek. Ancak eleştirmenler, bu yaklaşımın zengin ülkelerin uyumluluğu “satın alarak” gerçek emisyon kesintilerinden kaçmasına olanak tanıyacağını savunuyor.

Marshall Adaları’nın IMO Temsilcisi Albon Ishoda, ❝Vergi olmadan IMO’nun iklim hedefleri anlamsız kalır❞ açıklamasında bulundu.

Nakliye neden hedefte?

• Dünyadaki malların %80’i deniz yoluyla taşınıyor.
• Nakliye sektörü karbondan arındırılması en zor sektörlerden biri.
• 2012-2023 arasında CO₂ emisyonları %15 arttı ve 706 milyon tona ulaştı.
• Eğer bir ülke olsaydı, nakliye sektörü dünyada yedinci en büyük emisyon kaynağı olurdu.

Avrupa Deniz Emniyeti Ajansı’na göre, AB içindeki taşımacılıktan kaynaklanan karbon emisyonlarının %14,2’si deniz taşımacılığı kaynaklı.

Süreç nasıl ilerleyecek?

IMO’nun bu hafta tüzük metnini tamamlaması ve Ekim 2025’te resmi kabul sürecini başlatması bekleniyor. Yeni karbon fiyatlandırması 2027 yılında yürürlüğe girebilir.

Ancak uzmanlara göre, ticaret savaşları riski, fiyat yapısındaki belirsizlik ve siyasi çekinceler, bu tarihi adımın hayata geçmesini zorlaştırabilir.

Uzman Yorumu:
“Uluslararası bir karbon vergisi, sadece çevresel değil, ekonomik anlamda da küresel eşitsizlikleri yeniden tanımlayacak. Bu sürecin başarısı, gelişmekte olan ülkelere sağlanacak adil finansman mekanizmalarına bağlı,” diyor küresel iklim politikaları uzmanı Dr. Elif Kılıç.

Fotoğraf: tawatchai07